در زندگی مشترک، گاهی شرایط به گونه‌ای پیش می‌رود که ادامه مسیر برای یکی از زوجین یا هر دو ممکن نیست. تصمیم به طلاق، یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین تصمیماتی است که زن یا مرد ممکن است در طول زندگی خود اتخاذ کند. اما پس از گرفتن این تصمیم، اولین پرسش حقوقی و اجرایی این است که برای درخواست طلاق باید کجا رفت؟ آیا باید مستقیم به دادگاه مراجعه کرد؟ آیا مراحل طلاق برای زن و مرد تفاوت دارد؟ یا باید ابتدا از سامانه‌ای خاص شروع کرد؟
در این مقاله، به صورت کامل و مرحله‌به‌مرحله توضیح می‌دهیم که روند درخواست طلاق چگونه آغاز می‌شود، چه مدارکی لازم است، چه سامانه‌هایی باید طی شود و در نهایت، چگونه رأی دادگاه و ثبت طلاق انجام خواهد شد. چه قصد شما طلاق توافقی باشد یا طلاق یک‌طرفه از سوی زن یا مرد، در این راهنما اطلاعات کاربردی و به‌روزی را خواهید یافت تا بدون سردرگمی، مراحل قانونی را طی کنید.
مراحل قانونی درخواست طلاق
فرایند طلاق در ایران نیازمند طی مراحل مشخصی است که بدون انجام آن‌ها، طلاق جنبه قانونی نخواهد داشت. این مراحل برای طلاق توافقی، طلاق از طرف مرد و حتی طلاق از سوی زن، الزام‌آور است. در ادامه، به ترتیب و با توضیح هر گام، مراحل درخواست طلاق را مرور می‌کنیم:
🔹1. ثبت‌نام در سامانه تصمیم بهزیستی
اولین قدم برای شروع فرآیند طلاق، ثبت‌نام در سامانه تصمیم بهزیستی به نشانی zaman.behzisti.net است. این سامانه برای غربالگری زوجین جهت مشاوره طراحی شده و بدون ثبت‌نام در آن، امکان ثبت دادخواست طلاق در دفاتر خدمات قضایی وجود ندارد.
زوجین (یا یکی از آن‌ها) باید اطلاعات فردی و ازدواج خود را وارد کرده و برای شرکت در جلسات مشاوره وقت بگیرند.
🔹2. جلسات مشاوره اجباری طلاق
پس از ثبت‌نام در سامانه تصمیم، زوجین ملزم به شرکت در چند جلسه مشاوره اجباری طلاق هستند. هدف این جلسات، بررسی امکان سازش بین زوجین و حفظ بنیان خانواده است. اگر زوجین در پایان این جلسات همچنان بر طلاق پافشاری کنند، گواهی عدم امکان سازش یا گزارش نهایی مشاوره صادر خواهد شد.
بدون این گواهی، دادگاه به دعوای طلاق رسیدگی نخواهد کرد.
🔹3. ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
در این مرحله، فرد متقاضی طلاق باید با داشتن مدارک هویتی (شناسنامه، کارت ملی، عقدنامه، و در صورت نیاز وکالت‌نامه) به دفتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه و دادخواست خود را ثبت کند. نوع دادخواست بسته به شرایط، ممکن است طلاق از طرف زن، مرد یا طلاق توافقی باشد.
در صورت ثبت صحیح، پرونده به شعبه‌ای از دادگاه خانواده ارجاع می‌شود.
🔹4. ارجاع پرونده به دادگاه خانواده و صدور رأی
در دادگاه خانواده، قاضی پس از بررسی مدارک، شنیدن دفاعیات طرفین، نظریه مشاور و بررسی شرایط مالی و حضانت فرزندان، اقدام به صدور حکم می‌کند. اگر قاضی به این نتیجه برسد که ادامه زندگی امکان‌پذیر نیست، رأی طلاق و گواهی عدم امکان سازش صادر می‌شود. این حکم مدت‌دار است و باید در مدت اعتبار آن به دفترخانه مراجعه شود.
🔹5. مراجعه به دفترخانه طلاق و ثبت رسمی طلاق
پس از صدور حکم نهایی و قطعی طلاق، زوجین یا وکلای آن‌ها باید به یکی از دفاتر ثبت ازدواج و طلاق مراجعه کرده و صیغه طلاق را جاری و ثبت رسمی کنند. در این مرحله است که طلاق در شناسنامه درج و در سامانه رسمی کشور ثبت می‌شود. اگر در مهلت قانونی اقدام نشود، باید دوباره مراحل دادگاه تکرار شود
سریع ترین راه طلاق از طرف زن با طلاق توافقی
در میان انواع طلاق، طلاق توافقی ساده‌ترین، سریع‌ترین و کم‌هزینه‌ترین مسیر قانونی برای پایان زندگی مشترک محسوب می‌شود. در این روش، زن و شوهر بر سر تمامی مسائل مهم مانند مهریه، نفقه، حضانت فرزندان، جهیزیه و سایر حقوق مالی به توافق می‌رسند و تقاضای طلاق را به صورت مشترک ثبت می‌کنند.
🔹 تعریف طلاق توافقی و شرایط آن
طلاق توافقی به حالتی گفته می‌شود که زن و شوهر با میل و رضایت طرفینی تصمیم به جدایی گرفته و درباره تمام حقوق قانونی مانند مهریه، نفقه، حضانت، اجرت‌المثل و سایر موضوعات توافق کرده‌اند. شرایط آن شامل:
- ثبت‌نام در سامانه تصمیم بهزیستی
- شرکت در جلسات مشاوره و دریافت گواهی عدم امکان سازش
- تنظیم توافق‌نامه مالی و فرزندخوانی به صورت کتبی یا در قالب لایحه
- ثبت دادخواست مشترک در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
در صورت وجود توافق کتبی و غیبت یکی از طرفین، امکان انجام مراحل با وکیل نیز وجود دارد.
🔹 مدت زمان تقریبی و هزینه‌ها
مدت زمان طلاق توافقی در بهترین حالت و با وکیل، بین ۷ تا ۱۵ روز کاری است. با این حال، این زمان ممکن است بسته به شهر، حجم پرونده‌های دادگاه، و میزان همکاری زوجین تا یک ماه یا بیشتر نیز طول بکشد.
هزینه‌ها شامل:
- هزینه مشاوره اجباری (حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار تومان)
- هزینه ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک (حدود ۲۰۰ هزار تومان)
- هزینه دفترخانه برای جاری شدن صیغه طلاق
- حق‌الوکاله وکیل (در صورت استفاده از وکیل)
در صورت تأیید، آماده‌ام بخش بعدی یعنی «نحوه درخواست طلاق از طرف زن یا مرد» را نیز بنویسم.
درخواست طلاق از طرف مرد؛ چه مدارکی لازم است؟
اگر مردی تصمیم به جدایی از همسر خود گرفته باشد، باید بر اساس مقررات قانونی جمهوری اسلامی ایران اقدام کند. برخلاف تصور برخی افراد، طلاق از طرف مرد نیازمند طی مراحل حقوقی و رعایت حقوق مالی زن است. در ادامه، شرایط قانونی، مدارک مورد نیاز و الزامات مالی چنین طلاقی بررسی می‌شود.
🔹 شرایط قانونی طلاق دادن زن
طبق ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی، مرد می‌تواند هر زمان که بخواهد همسر خود را طلاق دهد؛ اما این اختیار مطلق نیست و مشروط به رعایت حقوق مالی و قانونی زوجه است. مهم‌ترین شرایط و الزامات:
- ثبت‌نام در سامانه ثنا و دریافت کد ثنا
- ثبت دادخواست طلاق در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
- ارائه اصل سند ازدواج یا رونوشت رسمی آن
- شرکت در جلسات مشاوره اجباری خانواده (سامانه تصمیم)
- احراز توانایی مالی مرد برای پرداخت حقوق زن
در نهایت، دادگاه خانواده پس از بررسی دادخواست و وضعیت حقوقی طرفین، در صورت احراز شرایط، گواهی عدم امکان سازش صادر می‌کند.
🔹 حقوق زن در زمان طلاق از سوی مرد
یکی از مهم‌ترین مراحل طلاق از طرف مرد، پرداخت حقوق مالی زن است. قاضی دادگاه بدون رسیدگی به این حقوق و تعیین تکلیف آن‌ها، اجازه طلاق را صادر نمی‌کند. این حقوق شامل:
- مهریه (اعم از عندالمطالبه یا عندالاستطاعه)
- نفقه معوقه
- اجرت‌المثل ایام زندگی مشترک
- جهیزیه (در صورت مطالبه و ارائه سیاهه)
- حق‌الزحمه دوران عده
- حق حضانت یا ملاقات فرزند، در صورت وجود فرزند مشترک
چنانچه زن در طول زندگی زناشویی تمکین کرده باشد و دادگاه این حقوق را تأیید کند، مرد باید پیش از اجرای صیغه طلاق، تمام یا بخشی از آن‌ها را پرداخت نماید یا برای آن‌ها تأمین مالی (وثیقه یا پرداخت اقساطی) ارائه دهد.
🔹 نفقه، مهریه، اجرت‌المثل و سایر حقوق مالی
در طلاق از سوی مرد، پرداخت نفقه و مهریه از حقوق مسلم زوجه است و قابل اسقاط توسط مرد نیست؛ مگر زن خود به‌صورت کتبی از آن‌ها گذشت کرده باشد. توضیح حقوق مالی به شرح زیر است:
- نفقه: اگر زن در دوران زندگی مشترک تمکین کرده باشد، می‌تواند نفقه ایام گذشته را از مرد مطالبه کند.
- مهریه: حق زن است و باید به نرخ روز پرداخت شود. حتی در صورت نداشتن تمکن مالی، مرد مکلف است برای آن دادخواست اعسار و تقسیط مهریه ارائه دهد.
- اجرت‌المثل: مطابق ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده، اگر زن کارهایی در منزل انجام داده باشد که عرفاً موظف به آن نبوده، مستحق دریافت اجرت‌المثل خواهد بود.
- جهیزیه: طبق عرف و فاکتورهای ارائه‌شده از سوی زن، مرد باید آن را در صورت مطالبه بازگرداند.
نحوه درخواست طلاق از طرف زن و سختی‌های آن
در حقوق ایران، مرد اصولاً اختیار طلاق دارد؛ اما زن تنها در صورتی می‌تواند از همسر خود جدا شود که دلایل محکمه‌پسندی برای این درخواست داشته باشد. ثبت طلاق از طرف زن فرآیندی پیچیده‌تر و طولانی‌تر از طلاق توافقی یا طلاق از طرف مرد است و نیازمند طی مراحل حقوقی خاصی است.
🔹 شرایط قانونی طلاق از طرف زن
زن برای اینکه بتواند از دادگاه خانواده حکم طلاق بگیرد، باید یکی از دلایل قانونی را اثبات کند. این دلایل معمولاً در دو قالب زیر بررسی می‌شوند:
- استناد به شروط دوازده‌گانه عقدنامه: از جمله عدم پرداخت نفقه، غیبت طولانی مرد، ازدواج مجدد، سوءرفتار، بیماری لاعلاج، محکومیت کیفری و…
- اثبات عسر و حرج (مشقت شدید در زندگی مشترک): که شامل مواردی مانند اعتیاد، خشونت، تهدید جانی، عدم تأمین نیازهای جنسی، یا خیانت همسر است.
بدون وجود این دلایل، قاضی نمی‌تواند حکم به طلاق از طرف زن بدهد. یکی از سوالات پر تکرار این است که اگر زن درخواست طلاق دهد مهریه تعلق می گیرد یا خیر که پاسخ مثبت است و مهریه تعلق خواهد گرفت.
🔹 مراحل ثبت طلاق از سوی زن
فرآیند قانونی طلاق از طرف زن به شکل زیر است:
- ثبت‌نام در سامانه ثنا
- ثبت دادخواست طلاق در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
- ارائه مدارک اثباتی مانند شهادت شهود، گزارش پزشکی قانونی یا حکم محکومیت شوهر
- شرکت در جلسات مشاوره اجباری بهزیستی
- ارجاع به دادگاه خانواده
- برگزاری جلسات رسیدگی و دفاعیه
- صدور حکم طلاق در صورت احراز شرایط قانونی
پس از صدور حکم، در صورتی که مرد اعتراض نکند یا حکم در دیوان عالی کشور تأیید شود، گواهی عدم امکان سازش صادر شده و زن می‌تواند به دفترخانه مراجعه کرده و طلاق را ثبت کند.
🔹 سختی‌های طلاق از طرف زن
- طولانی بودن روند رسیدگی (به‌ویژه در صورت تجدیدنظر یا فرجام‌خواهی)
- لزوم ارائه ادله مستند و محکم
- احتمال عدم پذیرش دلایل از سوی قاضی
- تحمل بار مالی در طول دادرسی
- تأثیر روانی و اجتماعی بر زن، به‌خصوص در جوامع سنتی
نحوه رسیدگی دادگاه و طول مدت رسیدگی
بررسی مراحل قانونی درخواست طلاق تنها به ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ختم نمی‌شود. پس از ثبت دادخواست، فرایند رسیدگی قضایی در دادگاه خانواده آغاز می‌شود که نقش بسیار مهمی در صدور رأی نهایی یا گواهی عدم امکان سازش دارد. آشنایی با این روند برای طرفین دعوا بسیار ضروری است تا بتوانند از حقوق خود به‌درستی دفاع کنند.
🔹 مرحله اول: ارجاع دادخواست به دادگاه خانواده
پس از ثبت دادخواست طلاق از سوی زن یا مرد، دادخواست به شعبه‌ای از دادگاه خانواده ارجاع داده می‌شود. سپس زمان جلسه رسیدگی از طریق ابلاغیه الکترونیک در سامانه ثنا به طرفین اطلاع داده می‌شود.
🔹 مرحله دوم: بررسی مستندات و دلایل توسط قاضی
قاضی دادگاه پس از تشکیل جلسه، مدارک و مستنداتی که ضمیمه دادخواست شده را بررسی می‌کند. در این مرحله، اسناد مربوط به نفقه، اعتیاد، خیانت، ترک منزل، عدم تمکین، سوءرفتار و دیگر دلایل قانونی می‌تواند در تصمیم‌گیری قاضی نقش کلیدی داشته باشد.
🔹 مرحله سوم: حضور طرفین یا وکلای آن‌ها در دادگاه
طرفین دعوا (زن و شوهر) یا وکلای آن‌ها باید در جلسه رسیدگی حاضر شوند. البته، در مواردی که یکی از طرفین در جلسات دادگاه شرکت نکند و لایحه دفاعیه‌ای نیز ارائه ندهد، قاضی ممکن است با احراز شرایط قانونی، حکم طلاق غیابی صادر کند.
✅ نکته مهم: اگر حکم طلاق به صورت غیابی صادر شود، طرف غایب می‌تواند ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ، واخواهی نماید.
🔹 مرحله چهارم: صدور رأی دادگاه یا گواهی عدم امکان سازش
اگر دادگاه شرایط قانونی طلاق را محرز بداند، اقدام به صدور:
-
رأی طلاق (مثلاً در طلاق از طرف زن با دلایل موجه)
-
یا گواهی عدم امکان سازش (در طلاق توافقی یا طلاق از طرف مرد)
می‌کند. این گواهی تنها ۹۰ روز اعتبار دارد و در این مدت زوجین باید به دفتر ثبت طلاق مراجعه کرده و صیغه طلاق را جاری کنند. در غیر این صورت، گواهی باطل می‌شود و فرآیند باید از نو آغاز شود.
🔹 طول مدت رسیدگی به طلاق
- طلاق توافقی: حدود ۲۰ تا ۳۰ روز
- طلاق از طرف مرد: بسته به پرداخت حقوق مالی، یک تا سه ماه
- طلاق از طرف زن: در صورت پیچیدگی دلایل، چندین ماه تا یک سال
سوالات متداول
در ادامه این مطلب سوالات متداول پیرامون مراحل درخواست طلاق را مشاهده می فرمایید که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال در قالب مشاوره حقوقی تلفنی مطرح شده است: