حرفه پزشکی از دیرباز یکی از شریف‌ترین و حساس‌ترین مشاغل انسانی شناخته می‌شود؛ حرفه‌ای که بر پایه تعهد، اخلاق، تخصص و اعتماد میان پزشک و بیمار استوار است. اما با وجود جایگاه والای این حرفه، گاهی در فرآیند درمان، خطاهایی رخ می‌دهد که می‌تواند به آسیب‌های جدی یا حتی مرگ بیمار منجر شود. در چنین مواردی، بحث تخلفات پزشکی و نحوه برخورد با آن‌ها اهمیت می‌یابد.
تخلفات پزشکی ممکن است در قالب قصور، بی‌احتیاطی، سهل‌انگاری، یا رفتارهای غیرحرفه‌ای از سوی پزشک یا کادر درمان صورت گیرد و پیامدهای حقوقی، کیفری و انتظامی برای مرتکب در پی داشته باشد. قانونگذار ایران نیز با توجه به حساسیت این حوزه، مقررات دقیقی برای شناسایی، رسیدگی و مجازات این تخلفات تدوین کرده است؛ از جمله قانون مجازات اسلامی، آیین‌نامه رسیدگی به تخلفات صنفی و حرفه‌ای شاغلان پزشکی مصوب ۱۳۷۸ و مواد قانونی متعدد در خصوص افشای اسرار بیماران، صدور گواهی خلاف واقع، سقط غیرقانونی، سوءاستفاده مالی یا جنسی از بیمار و…
در این مقاله، قصد داریم به‌صورت جامع و دقیق، انواع تخلفات پزشکی و انتظامی پزشکان، مصادیق قانونی، مجازات‌ها، نحوه شکایت، نقش سازمان نظام پزشکی، مفهوم برائت، و روش‌های پیشگیری از این جرایم را بررسی کنیم. همچنین تلاش خواهیم کرد به مهم‌ترین سؤالات بیماران در زمینه شکایت از پزشک و پیگیری قانونی تخلفات پاسخ دهیم. اگر شما هم به دنبال شناخت حقوق خود در حوزه سلامت هستید یا با قصور پزشکی مواجه شده‌اید، این مقاله راهنمای جامعی برایتان خواهد بود.
تعریف تخلفات پزشکی و جایگاه حقوقی آن‌ها در نظام سلامت
تخلفات پزشکی به مجموعه‌ای از رفتارها و اقدامات ناصحیح، غیرقانونی یا غیراخلاقی پزشکان و سایر اعضای کادر درمان گفته می‌شود که با اصول حرفه‌ای، قوانین صنفی و مقررات پزشکی در تضاد هستند. این تخلفات، نه‌تنها سلامت جسمی و روانی بیماران را به خطر می‌اندازند، بلکه پایه‌های اعتماد عمومی به نظام سلامت را نیز متزلزل می‌کنند.
بر اساس آیین‌نامه رسیدگی به تخلفات صنفی و حرفه‌ای شاغلان حرفه‌های پزشکی و وابسته مصوب هیأت وزیران در سال ۱۳۷۸، تخلف انتظامی پزشکی هرگونه عملی است که برخلاف شئون، حرمت، ضوابط علمی، قانونی و حرفه‌ای جامعه پزشکی انجام شود. این تخلفات می‌توانند از سهل‌انگاری ساده در تجویز دارو تا اقدامات سنگین‌تری چون افشای اسرار بیمار یا حتی آسیب عمدی به او را دربر بگیرند.
از منظر حقوقی، تخلفات پزشکی در سه دسته کلی قابل بررسی هستند:
- تخلفات کیفری (مانند جنایت پزشکی، تقلب، سقط غیرقانونی یا افشای اسرار بیمار)
- تخلفات انتظامی (نقض آیین‌نامه‌های حرفه‌ای و صنفی، نظیر تجویز داروی خارج از فهرست رسمی، تبلیغات گمراه‌کننده یا فروش دارو در مطب)
- تخلفات مدنی (نظیر مطالبه دیه یا جبران خسارت در اثر قصور پزشکی)
قانونگذار ایران، با هدف حمایت از حقوق بیماران و حفظ شأن حرفه پزشکی، نهادهای مختلفی را مسئول رسیدگی به این تخلفات معرفی کرده است؛ از جمله سازمان نظام پزشکی، دادسرای ویژه جرایم پزشکی، سازمان تعزیرات حکومتی و دادگاه‌های عمومی یا کیفری. هریک از این مراجع، بسته به نوع تخلف و آثار آن، صلاحیت قانونی برای رسیدگی و صدور رأی دارند.
بنابراین، تخلفات پزشکی تنها یک تخلف شغلی ساده محسوب نمی‌شوند، بلکه در بسیاری موارد جنبه کیفری و حتی امنیتی پیدا می‌کنند و می‌توانند منجر به حبس، لغو پروانه طبابت یا پرداخت دیه شوند. همین مسئله اهمیت شناسایی دقیق تخلفات و آشنایی با مجاری قانونی پیگیری آن‌ها را دوچندان می‌کند.
انواع جرایم پزشکی و تفاوت آن با تخلفات انتظامی پزشکان
در نظام حقوقی ایران، میان جرایم پزشکی و تخلفات انتظامی پزشکان تفاوت‌های مهمی وجود دارد. شناخت این تفاوت‌ها برای بیماران، پزشکان، و حتی نهادهای رسیدگی‌کننده از اهمیت بالایی برخوردار است؛ چراکه نحوه رسیدگی، مرجع صالح و نوع مجازات در هر یک متفاوت است.
📌 جرایم پزشکی: اقدامات کیفری قابل پیگرد
جرایم پزشکی شامل اعمالی است که توسط پزشک یا کادر درمان انجام شده و موجب صدمه جسمی، روحی یا فوت بیمار می‌شود و جنبه کیفری دارد. این جرایم ممکن است عمدی یا غیرعمدی باشند، اما در هر صورت قانون برای آن‌ها مجازات‌هایی چون حبس، دیه، جزای نقدی یا محرومیت شغلی در نظر گرفته است. از جمله مهم‌ترین مصادیق جرایم پزشکی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سهل‌انگاری و خطای فاحش در عمل جراحی یا درمان
- صدور گواهی خلاف واقع
- سقط جنین غیرقانونی
- افشای اسرار بیمار
- سوءاستفاده جنسی یا مالی از بیمار
- کمک به خودکشی
- فروش دارو بدون مجوز یا جعل نسخه
مرجع رسیدگی به این جرایم معمولاً دادسرا و دادگاه‌های کیفری هستند و در موارد خاص، دادسرای ویژه جرایم پزشکی صلاحیت رسیدگی خواهد داشت.
📌 تخلفات انتظامی: نقض مقررات صنفی و حرفه‌ای
در مقابل، تخلفات انتظامی پزشکان به رفتارهایی اطلاق می‌شود که با شئونات حرفه‌ای و مقررات صنفی مغایرت دارد، اما الزاماً منجر به آسیب جدی جسمی یا فوت بیمار نمی‌شود. این تخلفات بیشتر جنبه انضباطی دارند و هدف از مجازات آن‌ها، حفظ حیثیت حرفه‌ای و انضباط صنفی در حوزه سلامت است. برخی از مصادیق تخلفات انتظامی عبارت‌اند از:
- پذیرش بیمار بیش از توان
- تحمیل هزینه‌های غیرضروری
- تبلیغات گمراه‌کننده در فضای مجازی
- عدم رعایت تعرفه‌های مصوب پزشکی
- استفاده از عناوین علمی غیرمجاز
- فروش دارو در مطب بدون مجوز رسمی
- عدم صدور نسخه علمی و صحیح
شما می توانید موارد کامل تخلفات را با کلیک بر روی لیست تخلفات انتظامی پزشکان دریافت نمایید.
رسیدگی به این نوع تخلفات بر عهده سازمان نظام پزشکی و هیأت‌های انتظامی آن است و مجازات‌ها نیز می‌تواند شامل توبیخ کتبی، تعلیق یا لغو پروانه طبابت باشد.
🔍 تفاوت‌ها:
| ویژگی‌ها | جرایم پزشکی | تخلفات انتظامی پزشکان |
|---|---|---|
| ماهیت | کیفری | صنفی و انضباطی |
| مرجع رسیدگی | دادگاه و دادسرا | سازمان نظام پزشکی |
| نوع مجازات | حبس، دیه، جزای نقدی | توبیخ، تعلیق یا لغو پروانه |
| امکان شکایت کیفری توسط بیمار | دارد | ندارد (مگر با ارجاع موضوع) |
| مثال | سقط جنین غیرمجاز، افشای راز | تبلیغات دروغین، اضافه دریافت |
در نتیجه، هرچند هر دو دسته از رفتارهای نادرست پزشک قابل پیگیری هستند، اما مسیر قانونی، نوع رسیدگی و مجازات آن‌ها متفاوت است. گاهی یک تخلف می‌تواند هم جنبه کیفری داشته باشد و هم انضباطی، که در این صورت هر دو مرجع صلاحیت دارند.
مصادیق قانونی تخلفات پزشکی بر اساس آیین‌نامه و قانون مجازات اسلامی
برای برخورد مؤثر و قانونی با پزشکان متخلف، شناخت مصادیق دقیق تخلفات پزشکی اهمیت زیادی دارد. این مصادیق در دو منبع اصلی ذکر شده‌اند:
- آیین‌نامه رسیدگی به تخلفات صنفی و حرفه‌ای شاغلان حرفه‌های پزشکی و وابسته (مصوب ۱۳۷۸)
- قانون مجازات اسلامی و سایر مقررات کیفری مرتبط
در این بخش، مهم‌ترین این مصادیق را بر اساس منابع فوق دسته‌بندی می‌کنیم.
⚖️ تخلفات پزشکی در آیین‌نامه نظام پزشکی
مطابق مواد ۲ تا ۲۸ آیین‌نامه مصوب هیأت وزیران، برخی از مهم‌ترین تخلفات پزشکان به شرح زیر هستند:
-
❌ عدم تلاش حداکثری برای درمان بیمار
-
❌ سهل‌انگاری و بی‌دقتی در انجام وظایف حرفه‌ای
-
❌ افشای اسرار بیمار (مگر با حکم قانونی)
-
❌ پذیرش بیمار بیش از توان و ظرفیت واقعی
-
❌ تحمیل مخارج غیر ضروری به بیمار
-
❌ ایجاد ترس و اضطراب غیرواقعی در بیمار
-
❌ تجویز داروهای روان‌گردان و مخدر بدون تشخیص علمی
-
❌ رعایت نکردن تعرفه‌های مصوب وزارت بهداشت
-
❌ تبلیغات گمراه‌کننده یا خلاف شئونات پزشکی
-
❌ استفاده از عناوین علمی و تخصصی غیرمجاز
-
❌ فروش دارو در مطب یا بدون مجوز رسمی
-
❌ عدم تحریر نسخه بر اساس اصول علمی و شرایط بیمار
-
❌ عدم همکاری در شرایط بحرانی و بیماری‌های واگیردار
-
❌ استفاده از افراد فاقد صلاحیت در امور پزشکی
تمامی این موارد می‌توانند منجر به توبیخ، تعلیق یا لغو پروانه طبابت شوند.
⚖️ جرایم پزشکی در قانون مجازات اسلامی
برخی تخلفات پزشکی به دلیل شدت و آثار زیان‌بارشان، جنبه کیفری دارند و در قانون مجازات اسلامی برای آن‌ها مجازات در نظر گرفته شده است:
- ✅ ماده ۴۹۵ قانون مجازات اسلامی: پزشک در صورت صدمه به بیمار، مسئول پرداخت دیه است، مگر اینکه برائت اخذ کرده و تقصیر نداشته باشد.
- ✅ ماده ۶۴۸: افشای اسرار بیمار بدون مجوز قانونی، جرم است و مجازات آن بین ۳ ماه تا ۱ سال حبس و جزای نقدی از ۲۰ تا ۶۰ میلیون ریال می‌باشد.
- ✅ ماده ۵۳۹: صدور گواهی خلاف واقع از سوی پزشک برای معافیت نظام‌وظیفه یا امور اداری، جرم است.
- ✅ ماده ۶۲۴: سقط جنین غیرقانونی یا فراهم کردن وسایل آن، جرم است و بین ۲ تا ۵ سال حبس دارد.
- ✅ تبصره ماده ۳۰ آیین‌نامه: در موارد تکرار تخلف، امکان انتشار حکم در رسانه‌ها و محرومیت دائمی از حرفه نیز وجود دارد.
🔍 نمونه‌های خاص از تخلفات سنگین
- جنایت در عمل جراحی (مانند برداشت اشتباه عضو سالم)
- کمک به خودکشی (مثلاً تزریق ماده مرگ‌آور به درخواست بیمار)
- کلاهبرداری پزشکی (تبلیغات جعلی یا فریبکارانه در فضای مجازی)
- تأسیس مطب یا کلینیک بدون مجوز
- استفاده از نسخه رمز بین پزشک و داروخانه خاص
📢 نکته مهم:
حتی اخذ برائت نامه نیز پزشک را از مسئولیت مبرا نمی‌کند، مگر در صورتی که تقصیر یا سهل‌انگاری اثبات نشود و همه اقدامات مطابق موازین علمی انجام شده باشد. در غیر این صورت، پزشک همچنان مسئول خواهد بود.
نحوه شکایت از پزشک متخلف و مراجع صالح رسیدگی‌کننده
در صورت بروز قصور، تخلف یا جرمی از سوی پزشک یا سایر اعضای کادر درمان، بیماران یا خانواده آن‌ها حق دارند شکایت خود را از مسیرهای قانونی پیگیری کنند. برای این کار، آشنایی با مراجع صالح، روش‌های ثبت شکایت و مدارک مورد نیاز اهمیت بسیار زیادی دارد.
📌 شماره تماس تخلفات پزشکی
اولین گام برای شکایت، تماس با شماره ۱۹۰ است. این شماره به‌صورت اختصاصی برای ثبت شکایات مردمی از تخلفات پزشکی، دارویی و بهداشتی در نظر گرفته شده و مستقیماً به سامانه نظارت وزارت بهداشت متصل است. پس از تماس، شکایت شما ثبت شده و به مراجع ذی‌ربط ارجاع داده می‌شود.
⚖️ مراجع قانونی رسیدگی‌کننده به تخلفات پزشکی
شکایت از پزشک ممکن است در سطوح مختلف انجام گیرد. بسته به ماهیت تخلف، مرجع رسیدگی متفاوت است:
🏛 ۱. سازمان نظام پزشکی
- مرجع اصلی رسیدگی به تخلفات انتظامی پزشکان
- شکایت در خصوص رفتارهای خلاف شئونات حرفه‌ای، تبلیغات گمراه‌کننده، تجویز داروی نامناسب، عدم رعایت تعرفه و…
- رسیدگی توسط هیأت‌های بدوی و عالی انتظامی
🏛 ۲. دادسرای ویژه جرائم پزشکی
- زیرمجموعه قوه قضائیه
- مرجع رسیدگی به جرایم کیفری پزشکان مانند سقط غیرقانونی، قتل غیرعمد در اثر خطای پزشکی، افشای اسرار، صدور گواهی خلاف واقع و…
- پس از رسیدگی، پرونده به دادگاه کیفری صالح ارسال می‌شود.
🏛 ۳. شورای حل اختلاف امور پزشکی
- ویژه دعاوی مالی و خسارتی با مبلغ پایین (تا ۲۰ میلیون تومان)
- در مواردی که بیمار صرفاً مطالبه دیه یا خسارت دارد و تخلف شدید نیست.
🏛 ۴. سازمان تعزیرات حکومتی
- رسیدگی به تخلفات موسسات درمانی و مراکز فاقد مجوز
- دریافت مبلغ اضافی از بیمار یا احتکار دارو
🏛 ۵. دادگاه‌های عمومی و کیفری
- رسیدگی به شکایت‌هایی که جنبه عمومی و کیفری شدید دارند
- مثل قتل در نتیجه عمل جراحی اشتباه یا دریافت رشوه برای درمان خاص
🔍 نحوه تنظیم شکایت و مدارک لازم
برای ارائه شکایت مؤثر، رعایت نکات زیر الزامی است:
- شرح دقیق موضوع شکایت (تشریح زمان، مکان، نوع خطا، نام پزشک و مرکز درمانی)
- ارائه مستندات پزشکی (پرونده درمانی، نسخه‌ها، گواهی پزشک قانونی، گزارش بیمارستان)
- اظهارات شهود در صورت وجود
- برآورد خسارات وارده
- برگه شکواییه یا دادخواست مطابق با مقررات
📥 شکایت می‌تواند به‌صورت حضوری در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، یا از طریق سامانه www.imo.ir (در خصوص شکایت از پزشکی قانونی) انجام گیرد.
📝 ثبت شکایت از سازمان پزشکی قانونی
در صورتی که قصور یا تخلف از سوی پزشکان یا کارکنان پزشکی قانونی صورت گیرد، سه مسیر برای شکایت وجود دارد:
- ثبت شکایت آنلاین از طریق سامانه ملی ارزیابی عملکرد www.imo.ir
- شکایت انتظامی از پزشک متخلف در سازمان نظام پزشکی
- شکایت کیفری از طریق دادسرا به دلیل تخلفاتی نظیر گزارش خلاف واقع، بی‌دقتی در نظریه کارشناسی و…
مجازات‌های قانونی و انتظامی پزشکان متخلف
بر اساس قوانین جاری ایران، پزشکانی که مرتکب تخلف یا جرم شوند، بسته به نوع تخلف (انتظامی یا کیفری)، مشمول یکی از انواع مجازات‌های قانونی خواهند شد. هدف این مجازات‌ها، حفظ حقوق بیماران، ارتقاء کیفیت خدمات درمانی و صیانت از شأن حرفه پزشکی است.
📌 دسته‌بندی کلی مجازات‌ها
مجازات‌های پزشکان در ایران به دو گروه اصلی تقسیم می‌شود:
🟥 ۱. مجازات‌های کیفری (قانون مجازات اسلامی)
این مجازات‌ها زمانی اعمال می‌شوند که پزشک مرتکب جرم شده باشد. عمدتاً توسط دادگاه‌های کیفری صادر شده و ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- حبس: در جرایم سنگینی مانند قتل غیرعمد، افشای اسرار بیمار یا سقط جنین غیرقانونی، امکان صدور حکم زندان وجود دارد.
- پرداخت دیه: در صورت آسیب یا فوت بیمار در اثر خطای پزشکی، پزشک مسئول پرداخت دیه خواهد بود.
- جزای نقدی: برای برخی جرایم از جمله صدور گواهی خلاف واقع یا افشای اطلاعات محرمانه.
- محرومیت از حقوق اجتماعی: مانند ممنوعیت از اشتغال در مناصب دولتی یا حضور در برخی نهادهای عمومی.
- ممنوعیت از طبابت: تعلیق یا لغو کامل پروانه فعالیت پزشکی، برای جرایم شدید یا تکرار تخلف.
📘 نمونه قانونی:
طبق ماده ۴۹۵ قانون مجازات اسلامی، اگر پزشک در انجام معالجه باعث آسیب یا فوت بیمار شود، مگر در مواردی که برائت گرفته و تقصیری نداشته باشد، ضامن پرداخت دیه خواهد بود.
🟨 ۲. مجازات‌های انتظامی (آیین‌نامه ۱۳۷۸ نظام پزشکی)
در مواردی که پزشک مقررات صنفی و اخلاق حرفه‌ای را نقض کرده باشد، سازمان نظام پزشکی با او برخورد می‌کند. مجازات‌های انتظامی عبارت‌اند از:
- توبیخ کتبی بدون درج در پرونده
- توبیخ کتبی با درج در پرونده
- جریمه نقدی
- تعلیق موقت پروانه مطب (مثلاً ۶ ماه یا یک سال)
- لغو دائمی پروانه پزشکی
- انتشار حکم در رسانه‌های عمومی (در تخلفات سنگین)
📘 نمونه کاربردی:
پزشکی که بدون مجوز اقدام به تجویز داروهای روان‌گردان کرده باشد یا تعرفه‌های درمانی را رعایت نکند، ممکن است ابتدا توبیخ شده و در صورت تکرار، پروانه مطب او تعلیق یا لغو شود.
📌 عوامل مؤثر در تعیین شدت مجازات
در تعیین نوع و شدت مجازات پزشک، مراجع رسیدگی‌کننده به عوامل مختلفی توجه می‌کنند:
- شدت آسیب وارد شده به بیمار
- عمدی یا غیرعمدی بودن تخلف
- سابقه قبلی پزشک در تخلفات مشابه
- نقش مستقیم یا غیرمستقیم پزشک در بروز حادثه
- اعتراف یا انکار تخلف
- گزارش پزشکی قانونی و نظریه کارشناسی
📢 نکته مهم: مجازات انتظامی مانع پیگرد کیفری نیست
ممکن است پزشک به‌طور هم‌زمان، هم در نظام پزشکی توبیخ شود و هم در دادگاه کیفری محکوم به پرداخت دیه یا حبس شود. این دو نوع رسیدگی، مستقل از یکدیگر انجام می‌شوند.
اخذ برائت در پزشکی؛ آثار حقوقی و محدودیت‌های آن
یکی از موضوعات بحث‌برانگیز در حقوق پزشکی، اخذ برائت‌نامه از بیمار قبل از انجام درمان یا جراحی است. بسیاری از پزشکان تصور می‌کنند با امضای برائت‌نامه، از مسئولیت کیفری یا مدنی مبرا می‌شوند؛ اما واقعیت حقوقی این است که اخذ برائت، هم از نظر قانونی و هم از منظر فقهی، دارای شرایط و محدودیت‌هایی است و نمی‌تواند مانع مسئولیت پزشک در صورت وقوع خطا یا قصور شود.
📝 برائت‌نامه پزشکی چیست؟
برائت‌نامه سندی است که در آن، بیمار به‌صورت مکتوب اعلام می‌کند که از خطرات احتمالی درمان یا عمل جراحی آگاه است و با مسئولیت خود، با انجام آن موافقت می‌کند. این سند در ظاهر، پزشک را از عواقب ناخواسته درمان مبرا می‌کند؛ اما در عمل، صرفاً یکی از مستندات دفاعی پزشک در صورت شکایت محسوب می‌شود.
🔍 آیا برائت پزشک را از مسئولیت مبرا می‌کند؟
✅ پاسخ منفی است. مطابق با ماده ۴۹۵ قانون مجازات اسلامی:
«هرگاه پزشکی در معالجات خود موجب تلف یا صدمه بدنی شود، ضامن است؛ مگر آن‌که عمل او مطابق با مقررات پزشکی باشد، یا اینکه قبل از درمان، برائت حاصل کرده باشد و مرتکب تقصیری هم نشده باشد.»
یعنی حتی اگر برائت‌نامه امضا شده باشد، پزشک تنها در صورتی مسئولیتی نخواهد داشت که:
- اقداماتش مطابق موازین علمی و فنی پزشکی بوده باشد
- هیچ‌گونه تقصیر یا بی‌احتیاطی از او سر نزده باشد
- بیمار یا ولی قانونی‌اش با آگاهی کامل رضایت داده باشند
در غیر این صورت، پزشک همچنان ضامن خسارت و مشمول مجازات‌های کیفری یا انتظامی خواهد بود.
⚠️ محدودیت‌های حقوقی برائت‌نامه
- عدم آگاهی واقعی بیمار: بسیاری از بیماران بدون اطلاع کافی از خطرات، صرفاً با اعتماد به پزشک برائت را امضا می‌کنند.
- نقض اصول حرفه‌ای: پزشک موظف است حتی در صورت وجود برائت، بر اساس استانداردهای علمی اقدام کند.
- عدم تأثیر بر مسئولیت کیفری در قصور آشکار: در صورت وجود تخلف واضح، مانند بریدن عضو اشتباه یا تجویز داروی نامناسب، برائت هیچ اعتباری نخواهد داشت.
- بار اثبات تقصیر: در صورت وجود برائت، بار اثبات تقصیر به عهده بیمار یا شاکی خواهد بود؛ اما این به معنای معافیت کامل پزشک نیست.
📌 برائت در فقه و قانون
از منظر فقه اسلامی نیز، برائت‌نامه تنها در صورتی پذیرفته است که:
- قبل از عمل و با رضایت آزادانه بیمار صادر شده باشد
- پزشک در انجام درمان مرتکب عمد یا بی‌مبالاتی نشده باشد
در غیر این صورت، پزشک ضامن دیه و سایر خسارات وارده خواهد بود.
سوالات متداول
در ادامه این مطلب سوالات متداول پیرامون تخلفات پزشکی را مشاهده می فرمایید که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال در قالب مشاوره حقوقی مطرح شده است:
❓ چگونه می‌توان تخلفات یک پزشک را که بدون داشتن مدرک مرتبط عمل می‌کند پیگیری کرد؟
✅ می‌توانید تخلف پزشک را از طریق سازمان نظام پزشکی، دادسرای جرایم پزشکی یا سامانه ۱۹۰ وزارت بهداشت گزارش دهید. ارائه مستندات کافی از نحوه فعالیت غیرقانونی پزشک، فرایند رسیدگی را تسریع می‌کند.
❓ من کارشناس نظارت بر درمان هستم و گزارشی از تخلف پزشکی به مقامات ارائه دادم. آیا پزشک می‌تواند با ادعای دریافت مجوز از دادستان، از من شکایت کند؟
✅ خیر، دادستان نمی‌تواند برای پزشک اطفال مجوز انجام جراحی زیبایی صادر کند. شما طبق وظایف اداری و دستورالعمل‌های قانونی عمل کرده‌اید. پزشک نمی‌تواند با چنین ادعایی شکایت مؤثری علیه شما طرح کند.
❓ در مراجعه به مطب یک پزشک، با تأخیر در حضور پزشک مواجه شدم و وقتم تلف شد. چه اقدامی می‌توانم انجام دهم؟
✅ می‌توانید موضوع را به مدیر درمانگاه، نظام پزشکی یا وزارت بهداشت گزارش دهید. همچنین با استناد به قاعده لاضرر و قانون مسئولیت مدنی، در صورت اثبات ضرر مادی یا معنوی، امکان مطالبه خسارت از طریق مراجع قضایی وجود دارد.
❓ اگر در یک کلینیک تزریقات توسط فردی غیر از پزشک انجام شود، مجازات دارد؟ چگونه می‌توان این موضوع را گزارش داد؟
✅ انجام تزریقات، در شرایط خاص ممکن است توسط پرسنل دارای صلاحیت (نظیر پرستار) انجام شود. اما در صورت انجام توسط افراد فاقد صلاحیت، می‌توانید از طریق سازمان نظام پزشکی، سامانه ۱۹۰ یا دادسرا شکایت خود را ثبت کنید.
❓ مدیر ساختمان ما که پزشک است، در انبار خود مطب دارد و سرایداری بدون شناسنامه استخدام کرده است. آیا این کار تخلف محسوب می‌شود؟
✅ بله، استفاده از فضای غیرمجاز برای طبابت و به‌کارگیری نیروی بدون هویت قانونی، هر دو تخلف هستند. این موضوع باید به سازمان تعزیرات، اداره اماکن، و سازمان نظام پزشکی گزارش داده شود.
❓ به عنوان یک انترن پزشکی، به دلیل سو رفتار پزشک گوارش، از وی شکایت کردم اما کمیسیون پزشکی رأی به نفع او داده است. آیا می‌توانم به اتهام جعل و تقصیر پزشکی شکایت کنم؟
✅ اگر شواهدی مبنی بر تقصیر حرفه‌ای، جعل مستندات یا رفتار غیرقانونی پزشک دارید، می‌توانید شکایت کیفری تنظیم کنید. برای قصور پزشکی باید صدمه یا ضرر مشخصی وارد شده باشد. موضوع را می‌توانید به دادسرای جرایم پزشکی یا هیأت نظارت نظام پزشکی ارجاع دهید.