در نظام حقوقی ایران، مهریه یکی از مهم‌ترین حقوق مالی زنان پس از ازدواج است که امکان مطالبه آن در هر زمان وجود دارد. با این حال، به دلیل نوسانات اقتصادی و تغییر در وضعیت مالی زوجین، گاهی پرداخت اقساط مهریه که بر اساس حکم دادگاه تعیین شده، نیازمند بازنگری و تعدیل است.
در همین راستا، قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، امکان تعدیل اقساط مهریه را برای هر یک از طرفین (زوج یا زوجه) فراهم کرده است. اما در برخی موارد، یکی از طرفین ممکن است به رای صادره درباره تعدیل اقساط اعتراض داشته باشد. در این مقاله به صورت دقیق و مستند، به بررسی شرایط، مدارک و روش‌های قانونی اعتراض به رای تعدیل مهریه خواهیم پرداخت و نمونه‌های کاربردی از دادخواست‌های مربوطه نیز ارائه می‌شود.
اعتراض به رای تعدیل مهریه چیست؟
اعتراض به رای تعدیل مهریه به معنای نارضایتی یکی از طرفین دعوا (زوج یا زوجه) از رأی صادر شده در خصوص افزایش یا کاهش اقساط مهریه است که معمولاً پس از صدور حکم تقسیط یا اعسار از مهریه مطرح می‌شود و یکی از راه های اعتراض به حکم مهریه است. این اعتراض زمانی به وجود می‌آید که طرف معترض معتقد باشد رأی صادره با واقعیت‌های اقتصادی یا اسناد و مدارک پرونده منطبق نیست یا تشریفات قانونی در صدور رأی رعایت نشده است.
📌مهم‌ترین شرایطی که اعتراض به رای تعدیل مهریه را موجه می‌سازد عبارتند از:
- عدم بررسی دقیق و واقعی وضعیت مالی زوج یا زوجه توسط دادگاه
- افزایش یا کاهش غیرمتناسب اقساط با توجه به توان پرداخت یا تورم
- معرفی شهود یا مدارک غیر معتبر از سوی طرف مقابل
- بی‌اطلاعی از روند دادرسی و صدور حکم غیابی
اعتراض به رای تعدیل مهریه در قالب دادخواست رسمی از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام می‌شود و باید با دلایل و مستندات کافی پشتیبانی شود. این اعتراض می‌تواند از سوی زوجه (در صورت کاهش ناعادلانه اقساط) یا زوج (در صورت افزایش ناعادلانه اقساط یا عدم رعایت شرایط اعسار) مطرح گردد.
شرایط قانونی اعتراض به رای تعدیل مهریه
برای آن‌که اعتراض به رای تعدیل مهریه از نظر دادگاه مورد پذیرش قرار گیرد، لازم است شرایط و ضوابط قانونی مشخصی رعایت شود. این شرایط مستند به قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، به‌ویژه تبصره ۲ ماده ۱۱ است که به هر یک از زوج یا زوجه اجازه می‌دهد در صورت تغییر در وضعیت مالی، نسبت به اقساط تعیین‌شده، درخواست تعدیل مهریه دهند و در صورت عدم رضایت از رأی صادره، به آن اعتراض کنند.
در ادامه، مهم‌ترین شرایط قانونی برای اعتراض به رای تعدیل مهریه ذکر شده است:
-
✅وجود حکم قطعی تعدیل
تنها زمانی امکان اعتراض به رأی وجود دارد که یک حکم رسمی و قطعی در خصوص تعدیل اقساط مهریه صادر شده باشد. اعتراض به تصمیمات غیررسمی یا شفاهی فاقد وجاهت قانونی است. -
✅ارائه دلایل موجه برای اعتراض
طرف معترض باید دلایلی مستند، مانند تغییر وضعیت مالی، کشف مدارک جدید، بی‌اعتباری شهود طرف مقابل یا عدم رعایت تشریفات دادرسی را ارائه دهد. -
✅طرح اعتراض در مهلت قانونی
مهلت اعتراض به رای تعدیل مهریه معمولاً ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی است. پس از این مهلت، فقط در شرایط خاص با اثبات عذر موجه، امکان پذیرش اعتراض وجود دارد. -
✅صلاحیت دادگاه مرجع اعتراض
اعتراض باید در همان دادگاهی که رأی تعدیل را صادر کرده یا در دادگاه تجدیدنظر همان حوزه قضایی، بسته به نوع اعتراض، مطرح گردد. -
✅لزوم ثبت اعتراض از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
ثبت اعتراض بدون مراجعه حضوری به دادگاه و از طریق دفاتر خدمات قضایی انجام می‌گیرد. همچنین ضمیمه کردن دادنامه مورد اعتراض و اسناد مالی جدید یا دلایل اعسار جدید ضروری است.
اعتراض زمانی معتبر تلقی می‌شود که نه‌تنها در مهلت و مرجع قانونی ثبت شده باشد، بلکه مستند به واقعیت و مدارک قابل ارزیابی توسط دادگاه باشد.
مراحل، مدارک لازم و مهلت قانونی اعتراض به رأی تعدیل مهریه
برای اعتراض به رأی صادرشده در خصوص تعدیل اقساط مهریه، لازم است فرآیند قانونی مشخصی طی شود. این مراحل باید به‌درستی و طبق قانون آیین دادرسی مدنی انجام گیرد تا دادگاه وارد رسیدگی به اعتراض شود و احتمال پذیرش آن افزایش یابد.
📌۱. مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
اولین مرحله برای ثبت اعتراض، مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و تنظیم دادخواست اعتراض به رأی تعدیل مهریه است. در این مرحله باید نوع اعتراض مشخص شود (تجدیدنظر، واخواهی یا اعاده دادرسی) و مدارک مورد نیاز ضمیمه گردد.
📌۲. ضمیمه کردن مدارک لازم
برای ثبت اعتراض، ارائه مدارک زیر ضروری است:
- تصویر کامل دادنامه تعدیل مهریه که مورد اعتراض واقع شده است.
- رأی اعسار یا تقسیط اولیه صادره از دادگاه.
📌اسناد و مدارک اثبات‌کننده ادعای جدید مانند:
- مدارک اثبات تغییر وضعیت مالی (مثلاً کاهش یا افزایش درآمد)
- فیش‌های حقوقی یا گردش حساب بانکی
- استشهادیه شهود در مورد وضعیت معیشتی
- گواهی اشتغال یا اخراج
- مدارک مرتبط با بیماری، ناتوانی جسمی یا بدهی‌های جدید
📌۳. پرداخت هزینه دادرسی
اعتراض به رأی تعدیل، مانند سایر دعاوی مالی، مشمول پرداخت هزینه دادرسی است. این هزینه براساس مبلغ مورد اختلاف و مرحله دادرسی (بدوی، تجدیدنظر یا فرجام‌خواهی) محاسبه می‌شود. مثلاً در مرحله تجدیدنظر، هزینه دادرسی حدود ۴.۵ درصد مبلغ محکوم‌به خواهد بود. برای محاسبه به صورت آنلاین و رایگان می توانید از ابزار محاسبه آنلاین هزینه های دادرسی استفاده نمایید.
📌۴. ثبت دادخواست و ارجاع به دادگاه
پس از ثبت دادخواست، پرونده به دادگاه صادرکننده رأی (در واخواهی و اعاده دادرسی) یا دادگاه تجدیدنظر استان (در تجدیدنظرخواهی) ارجاع می‌شود. سپس وقت رسیدگی تعیین و به طرفین ابلاغ خواهد شد.
📌۵. رسیدگی در دادگاه و صدور رأی
در جلسه رسیدگی، طرفین می‌توانند وکیل داشته یا شخصاً دفاعیات خود را ارائه دهند. پس از بررسی دلایل، دادگاه یکی از تصمیمات زیر را اتخاذ می‌کند:
- تأیید رأی تعدیل قبلی
- نقض و اصلاح میزان اقساط
- صدور رأی جدید با توجه به مستندات
مهلت اعتراض
- در تجدیدنظر خواهی و واخواهی: حداکثر ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی
- در اعاده دادرسی یا اعتراض شخص ثالث: مهلت وابسته به زمان کشف دلیل یا اثبات شرایط قانونی خاص است.
در نظر داشته باشید که می توانید از ابزار حقوقی ایران لگال برای محاسبه آنلاین مهلت اعتراض به رای دادگاه استفاده نمایید.
نکات مهم در رد یا پذیرش اعتراض به تعدیل مهریه
دادگاه در زمان بررسی اعتراض به رأی تعدیل مهریه، عوامل متعددی را برای پذیرفتن یا رد کردن اعتراض در نظر می‌گیرد. آگاهی از این نکات می‌تواند در تنظیم دقیق دادخواست، افزایش احتمال موفقیت و جلوگیری از اتلاف وقت مؤثر باشد.
۱. اثبات تغییر قابل‌توجه در وضعیت مالی
یکی از اصلی‌ترین دلایل پذیرش اعتراض، ارائه مدارکی دال بر تغییر ملموس در وضعیت مالی معترض است. اگر مثلاً مرد (محکوم‌علیه) با کاهش درآمد، اخراج از کار یا افزایش هزینه‌های زندگی مواجه شده باشد، و این امر با مستندات قابل اثبات باشد، احتمال پذیرش اعتراض بیشتر است.
در مقابل، اگر ادعای تغییر وضعیت مالی بدون مدرک و صرفاً به صورت شفاهی یا کلی مطرح شود، دادگاه آن را رد خواهد کرد.
۲. اسناد دقیق و قابل‌استناد
دادگاه در بررسی اعتراض به رأی تعدیل مهریه، شفافیت، صحت و رسمی بودن مدارک را در اولویت قرار می‌دهد. به عنوان نمونه:
- فیش حقوقی معتبر یا گزارش بانک
- گواهی پزشکی از مراکز درمانی رسمی
- استشهادیه‌های تنظیم‌شده در دفترخانه رسمی
در صورتی که اسناد ارائه‌شده ناقص، غیررسمی یا بدون مهر و امضا باشند، احتمال رد درخواست بالاست.
۳. زمان طرح اعتراض
اعتراض به رأی تعدیل مهریه باید در مهلت قانونی مقرر ثبت شود. این مهلت معمولاً:
- برای تجدیدنظر یا واخواهی: ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی
- برای سایر روش‌ها (مانند اعاده دادرسی): بسته به تاریخ کشف دلایل جدید
اگر مهلت قانونی رعایت نشود و عذر موجهی نیز ارائه نگردد، دادگاه اعتراض را به لحاظ شکلی مردود اعلام می‌کند. شما می توانید با استفاده از ابزار محاسبه آنلاین مهلت های قانونی، مواعد را به صورت دقیق محاسبه نمایید.
۴. انگیزه و قصد سوء استفاده از حق
در برخی موارد، یکی از طرفین صرفاً با هدف اتلاف وقت، فرار از پرداخت مهریه یا اعمال فشار روانی اقدام به اعتراض می‌کند. در چنین شرایطی، دادگاه با بررسی سوابق و سابقه همکاری یا عدم همکاری وی، ممکن است درخواست را فاقد وجاهت تشخیص داده و رد کند.
۵. سابقه پرداخت اقساط
اگر معترض تا پیش از ارائه اعتراض، به‌صورت منظم اقساط مهریه را پرداخت نکرده باشد، این بی‌نظمی در پرداخت می‌تواند باعث شود که اعتراض او مورد پذیرش واقع نشود. اما اگر وی اقساط را به موقع پرداخت کرده و اکنون به دلیل تغییر وضعیت مالی دچار مشکل شده، این موضوع می‌تواند تأثیر مثبتی در بررسی اعتراض داشته باشد.
نمونه دادخواست اعتراض به رأی تعدیل مهریه
در این بخش یک نمونه دادخواست رسمی برای اعتراض به رأی تعدیل مهریه ارائه می‌شود. این نمونه می‌تواند مبنای تنظیم دادخواست توسط زوجه (زن) یا وکیل او باشد.
📝 نمونه دادخواست اعتراض به رأی تعدیل مهریه از سوی زن:
ریاست محترم شعبه … دادگاه تجدیدنظر استان …
با سلام و احترام؛
اینجانب ………….. فرزند ………………… به شماره ملی …………… و به نشانی …………………………، در پرونده کلاسه شماره ………….. با خوانده محترم آقای ……………….. که پیش‌تر به موجب دادنامه شماره ………… صادره از شعبه ………… دادگاه خانواده ………، ایشان محکوم به پرداخت مهریه به اینجانب شده‌اند، اعتراض خود را به رأی صادره مبنی بر تعدیل اقساط مهریه اعلام می‌دارم.با توجه به موارد زیر، درخواست تجدیدنظر در حکم صادره را دارم:
دلایل اعتراض:
شهود معرفی‌شده توسط محکوم‌علیه، صلاحیت قانونی لازم نداشته‌اند و دارای سابقه دعوی کیفری با اینجانب هستند.
اسناد مالی مربوط به کاهش درآمد یا معسر شدن ایشان فاقد اعتبار رسمی و بدون مستندات کافی بوده است.
وضعیت اقتصادی کنونی بنده به‌گونه‌ای است که کاهش میزان اقساط مهریه موجب ایجاد مشکلات جدی معیشتی شده و برخلاف عدالت است.
مهریه حق شرعی و قانونی اینجانب است و رأی صادره در عمل موجب تضییع این حق خواهد شد.
خواسته:
اعتراض و تجدیدنظرخواهی نسبت به رأی صادره به شماره ………… در خصوص تعدیل اقساط مهریه و تقاضای لغو یا اصلاح آن مطابق مستندات ارائه شده.
با احترام
نام و نام خانوادگی: …………………
تاریخ: …………………
امضا: …………………
📝 نمونه دادخواست اعتراض به رأی تعدیل مهریه از سوی مرد:
ریاست محترم دادگاه تجدیدنظر استان …
با سلام و احترام؛اینجانب آقای ……………………، به موجب دادنامه شماره ………… صادره از شعبه … دادگاه خانواده شهرستان …، به پرداخت مهریه خانم ……………… به صورت اقساط ماهیانه (مثلاً یک سکه بهار آزادی) محکوم شده‌ام.
اخیراً با درخواست تعدیل اقساط از سوی خوانده، دادگاه محترم رأی به افزایش مبلغ یا تعداد اقساط صادر نموده که به استناد دلایل زیر، مورد اعتراض اینجانب قرار دارد:
دلایل و مستندات اعتراض
ثبات وضعیت مالی اینجانب:هیچگونه افزایش حقوق، درآمد جدید یا تغییری در وضعیت معیشتی اینجانب صورت نگرفته و شرایط اقتصادی من از زمان صدور رأی قبلی حتی سخت‌تر نیز شده است.
عدم ارائه دلایل موجه از سوی خوانده:خوانده صرفاً با استناد به شرایط کلی تورم درخواست تعدیل کرده و هیچ سندی دال بر بهبود وضعیت مالی اینجانب ارائه ننموده است.
وجود تعهدات مالی دیگر:اینجانب در حال حاضر دارای تعهدات دیگری از جمله هزینه‌های زندگی، اجاره‌نشینی، اقساط و دیون شخصی هستم که مدارک آن ضمیمه شده است.
عدم بررسی دقیق مدارک:در رسیدگی بدوی، مستندات مالی اینجانب به درستی مورد ارزیابی قرار نگرفته و در رای صادره، توازن مالی رعایت نشده است.
مستندات پیوست
- تصویر فیش حقوقی سه ماه اخیر
- گواهی اجاره‌نامه رسمی محل سکونت
- قبوض پرداختی مربوط به تعهدات ماهانه
- تصویر دادنامه قبلی مربوط به حکم اعسار و تقسیط
لذا با توجه به موارد مذکور، مستنداً به ماده ۲ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی و سایر مقررات مربوطه، صدور رأی شایسته دائر بر لغو تعدیل و بازگشت به اقساط پیشین مورد استدعاست.
با احترام؛
امضاء و تاریخ
آقای ……………………
سوالات متداول
در ادامه این مطلب سوالات متداول پیرامون اعتراض به رای تعدیل مهریه از سوی زن و مرد را مشاهده می فرمایید که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال در قالب مشاوره حقوقی تلفنی مطرح شده است:
❓ اگر ازدواج مجدد کنم، می‌توانم درخواست تعدیل مهریه کنم و مبلغ قسط مهریه از یک چهارم حقوقم به مبلغ کمتری کاهش یابد؟
✅ بله، ازدواج مجدد و افزایش مسئولیت‌های مالی می‌تواند یکی از دلایل طرح دادخواست تعدیل اقساط مهریه باشد. برای موفقیت، باید مستنداتی مانند فیش حقوقی، مدارک ازدواج دوم و هزینه‌های جدید زندگی ارائه دهید.
❓ بعد از اعسار به یک سکه هر هشت ماه محکوم شدم اما در تجدیدنظر چهار سکه و هر شش ماه یک سکه رأی داده شده است. آیا راهی برای کاهش این حکم وجود دارد؟
✅ بله، می‌توانید دادخواست تعدیل جدید ارائه دهید، به‌ویژه اگر وضعیت مالی شما پس از رأی تجدیدنظر تغییر کرده باشد. توصیه می‌شود این درخواست با مدارک بانکی و شغلی معتبر همراه باشد.
❓ برادر من محکوم به پرداخت مهریه شده که باید بیست سکه پیش و هر چهار ماه یک سکه بپردازد. با توجه به وضعیت روحی و شغلی او، چگونه می‌توانیم شرایط تعدیل را بررسی کنیم؟
✅ کافی است پس از گذشت مدت معقولی از حکم، دادخواست تعدیل ارائه شود و با مدارک پزشکی، شغلی یا حقوقی وضعیت جدید مالی و روانی او به دادگاه اثبات شود.
❓ برای پرداخت مهریه به زوجه مطلقه‌ام که هر سه ماه یک سکه بوده، اکنون مشکل دارم. چگونه می‌توانم برای تعدیل اقدام کنم؟
✅ باید با مراجعه به دفاتر خدمات قضایی، دادخواست تعدیل اقساط مهریه ارائه دهید و مستندات کاهش درآمد یا افزایش هزینه‌ها را ضمیمه کنید. در صورت لزوم، می‌توانید با وکیل مشورت کنید.
❓ اگر برای پرداخت مهریه به زوجه مطلقه، هر سه ماه یک سکه پرداخت می‌کنم، چگونه می‌توانم درخواست تعدیل بدهم؟
✅ با تنظیم دادخواست تعدیل به استناد تغییر در درآمد یا افزایش هزینه‌های ضروری، می‌توانید از دادگاه بخواهید شرایط جدید پرداخت را تعیین کند. ارائه مدارک بانکی و شغلی الزامی است.
❓ اگر زوج حق تعدیل را از خود سلب کرده اما قاضی با درخواست تعدیل موافقت کند، آیا امکان شکایت از قاضی وجود دارد؟ چه راهکاری پیشنهاد می‌شود؟
✅ اصل بر این است که سلب حق تعدیل نمی‌تواند مانع اعمال عدالت قضایی شود. اگر تصمیم قاضی را غیرعادلانه می‌دانید، می‌توانید از طریق تجدیدنظر یا اعاده دادرسی با مدارک جدید اقدام کنید. مشاوره با وکیل در این شرایط ضروری است.