در روند رسیدگی کیفری، صدور قرارهای تأمین مانند کفالت و وثیقه، یکی از ابزارهای قانونی برای تضمین حضور متهم در مراحل رسیدگی و اجرای حکم است. گاهی متهم برخلاف تعهد خود یا کفیلش، از حضور در مرجع قضایی خودداری می‌کند؛ در این صورت، دستور اخذ وجه الکفاله از سوی دادستان صادر می‌شود.
اما آیا این دستور قابل اعتراض است؟ در چه شرایطی و با چه مراحلی می‌توان نسبت به آن اقدام کرد؟ در این مقاله به بررسی دقیق نحوه اعتراض به دستور اخذ وجه الکفاله، مدارک و مهلت قانونی اعتراض، و نکات کلیدی مربوط به آن می‌پردازیم.
اعتراض به دستور اخذ وجه الکفاله چگونه است؟
اعتراض به دستور اخذ وجه الکفاله یکی از حقوقی است که قانون آیین دادرسی کیفری برای متهم یا کفیل وی در نظر گرفته است تا از اجرای ناعادلانه یا نادرست این دستور جلوگیری شود. منظور از “وجه الکفاله” مبلغی است که کفیل برای ضمانت حضور متهم در مراجع قضایی تعهد می‌کند. اگر متهم در موعد مقرر حاضر نشود، دادستان می‌تواند دستور ضبط این وجه را صادر کند.
اما در برخی موارد، این دستور ممکن است ناعادلانه یا خلاف مقررات باشد و زمینه اعتراض فراهم شود. قانون‌گذار در ماده ۲۳۵ قانون آیین دادرسی کیفری صراحتاً بیان کرده است که متهم یا کفیل می‌توانند ظرف ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ دستور اخذ وجه الکفاله، به دادگاه کیفری اعتراض کنند.
شرایطی که امکان طرح اعتراض را فراهم می‌کند، عبارت‌اند از:
- ✅ عدم رعایت مقررات قانونی در روند صدور دستور.
- ✅ حضور متهم در موعد مقرر یا اثبات آن توسط کفیل یا شخص ثالث.
- ✅ وجود عذر موجه برای عدم حضور متهم یا ناتوانی کفیل در تسلیم وی.
- ✅ اعسار مالی کفیل یا متهم پس از صدور قرار قبولی کفالت.
- ✅ فوت متهم در مهلت مقرر، که موجب غیرممکن شدن ایفای تعهد کفیل می‌شود.
در صورت ارائه‌ی اعتراض، دادگاه خارج از نوبت به آن رسیدگی کرده و در صورت پذیرش اعتراض، مبلغ ضبط‌شده یا وجه‌الکفاله به کفیل بازگردانده می‌شود.
شرایط صدور دستور اخذ وجه الکفاله
دستور اخذ وجه الکفاله از جمله اقدامات قضایی است که در صورت عدم ایفای تعهدات کفیل یا وثیقه‌گذار صادر می‌شود. بر اساس مواد ۲۳۵ تا ۲۳۷ قانون آیین دادرسی کیفری، برای صدور این دستور شرایط مشخص و مراحل قانونی دقیقی در نظر گرفته شده است. در ادامه، شرایط اصلی صدور این دستور را بررسی می‌کنیم:
📌 ۱. وجود قرار کفالت یا وثیقه قبولی توسط مرجع قضایی
پیش‌نیاز صدور دستور اخذ وجه‌الکفاله، وجود یک قرار تأمین کیفری (کفالت یا وثیقه) است که توسط مقام قضایی صادر و توسط کفیل پذیرفته شده باشد.
📌 ۲. عدم حضور متهم در موعد مقرر بدون عذر موجه
اگر متهم به‌رغم ابلاغ واقعی، در تاریخ تعیین‌شده در مرجع قضایی حضور نیابد، و دلیل موجهی نیز برای غیبت ارائه نکند، دادستان مجاز به صدور دستور ضبط وجه‌الکفاله خواهد بود.
📌 ۳. ابلاغ واقعی اخطاریه به کفیل یا وثیقه‌گذار
مطابق ماده ۱۴۱ قانون آیین دادرسی کیفری، ابلاغ قانونی اخطاریه کافی نیست مگر اینکه اثبات شود کفیل یا متهم با قصد جلوگیری از ابلاغ واقعی نشانی خود را اعلام نکرده‌اند یا از محل خارج شده‌اند. بنابراین، ابلاغ باید به‌صورت واقعی انجام شود.
📌 ۴. گذشت مهلت ۲۰ روزه جهت معرفی متهم توسط کفیل
طبق ماده ۱۴۳ قانون مزبور، پس از ابلاغ، کفیل ۲۰ روز فرصت دارد تا متهم را به مرجع قضایی معرفی کند. در غیر این صورت، دادستان می‌تواند دستور اخذ وجه‌الکفاله را صادر نماید.
📌 ۵. عدم پذیرش عذر موجه یا دلایل کفیل در بازه مقرر
اگر کفیل در بازه‌ی قانونی، اعتراض نکرده یا دلیل قابل‌قبول برای عدم ایفای تعهد خود ارائه ندهد (مانند فوت متهم یا اعسار)، دستور اخذ وجه اجرا خواهد شد.
📌 ۶. دستور دادستان یا رئیس حوزه قضایی
صدور دستور اخذ وجه‌الکفاله نهایتاً توسط دادستان یا رئیس دادگاه صالح انجام می‌شود، و در صورت عدم اعتراض در مهلت قانونی، این دستور قابل اجرا بدون صدور اجراییه خواهد بود.
مراحل، مدارک لازم و مهلت قانونی اعتراض به دستور اخذ وجه الکفاله
اعتراض به دستور اخذ وجه الکفاله، یک حق قانونی برای کفیل یا متهم است که بر اساس ماده ۲۳۵ قانون آیین دادرسی کیفری تنظیم شده و با رعایت مهلت قانونی، در دادگاه کیفری قابل پیگیری است. در ادامه به صورت گام‌به‌گام مراحل، مدارک موردنیاز و مهلت اعتراض اشاره می‌کنیم:
📌 ۱. مرحله صدور دستور اخذ وجه الکفاله
پس از آنکه متهم در زمان مقرر به مرجع قضایی مراجعه نمی‌کند و کفیل نیز در معرفی وی ناکام می‌ماند، دادستان یا رئیس دادگاه دستور اخذ یا ضبط وجه الکفاله را صادر می‌کند. این دستور به صورت رسمی به کفیل و متهم ابلاغ می‌شود.
📌 ۲. مهلت قانونی اعتراض
بر اساس ماده ۲۳۵ قانون آیین دادرسی کیفری:
- متهم یا کفیل ظرف ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ رسمی دستور، می‌توانند به آن اعتراض کنند.
- این اعتراض باید در دادگاه کیفری دو محل وقوع پرونده یا نزدیک‌ترین حوزه قضایی همان استان ثبت شود.
- به اعتراض خارج از نوبت و بدون تشریفات دادرسی رسیدگی می‌شود.
⏳ نکته: پس از گذشت این مهلت، اجرای دستور ضبط به صورت قطعی انجام می‌شود و بازگشت وجه امکان‌پذیر نخواهد بود، مگر در موارد خاص نظیر اعاده دادرسی.
📌 ۳. مدارک مورد نیاز برای ثبت اعتراض
برای ثبت اعتراض به دستور اخذ وجه الکفاله، مدارک زیر لازم است:
- تصویر دستور ضبط وجه الکفاله صادره از دادسرا یا دادگاه
- مدارک هویتی کفیل یا متهم (کارت ملی و شناسنامه)
- سند قرار کفالت یا وثیقه پذیرفته‌شده در مرجع قضایی
ادله اثباتی اعتراض مانند:
- سند فوت متهم
- دلایل موجه عدم حضور متهم (بیماری، بازداشت در محل دیگر و…)
- مدارک معسرت کفیل (حکم اعسار یا گواهی مالی)
- رسید ثبت اعتراض در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
📌 ۴. ثبت اعتراض در دفاتر خدمات قضایی
- تنظیم دادخواست اعتراض به دستور اخذ وجه الکفاله در سامانه ثنا یا دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام می‌شود.
- پس از ثبت، دادخواست به دادگاه صالح ارسال و شعبه رسیدگی‌کننده تعیین می‌شود.
📌 ۵. رسیدگی در دادگاه کیفری و صدور رأی نهایی
- دادگاه اعتراض را بدون تشریفات اضافی و به صورت خارج از نوبت رسیدگی می‌کند.
- در صورت احراز موجه بودن اعتراض، دادگاه دستور ضبط را لغو و وجه را بازمی‌گرداند.
- اگر اعتراض پذیرفته نشود، وجه الکفاله طبق مقررات ضبط می‌شود.
کفیل یا متهم باید در مهلت ۱۰ روزه پس از ابلاغ دستور ضبط، با ارائه مدارک مستند و قانع‌کننده، اعتراض خود را از طریق دفاتر خدمات قضایی ثبت کنند. در غیر این صورت، وجه به نفع دولت ضبط می‌شود و امکان بازگشت آن به راحتی وجود نخواهد داشت.
نمونه لایحه اعتراض به دستور اخذ وجه الکفاله
در ادامه این بخش نمونه لایحه اعتراض به دستور اخذ وجه الکفاله را مشاهده می فرمایید:
ریاست محترم دادگاه کیفری دو شهرستان …
با سلام و احترام؛
اینجانب ………… فرزند ………… به شماره ملی …………، به موجب این لایحه نسبت به دستور صادره از سوی دادستان محترم مبنی بر اخذ وجه الکفاله در پرونده کلاسه ………… مربوط به متهم آقای/خانم …………، مراتب اعتراض خود را به استحضار می‌رسانم:صدور دستور اخذ وجه الکفاله به میزان ……… ریال از اینجانب به عنوان کفیل متهم یادشده
دلایل و مستندات اعتراض:
۱. متهم مورد نظر در موعد مقرر و قبل از پایان مهلت قانونی توسط اینجانب به عنوان کفیل، به مرجع محترم قضایی معرفی شده است. رسید ثبت حضور متهم به تاریخ ……… پیوست این لایحه تقدیم می‌گردد.
۲. در فرض عدم حضور اولیه متهم، موضوع ناشی از عذر موجه پزشکی بوده که با توجه به گواهی بیمارستان و مستندات پزشکی پیوست‌شده، قابل احراز است.
در فرآیند صدور و اجرای دستور اخذ وجه الکفاله، برخی از مقررات قانونی موضوع قانون آیین دادرسی کیفری رعایت نشده است که اهم آن به شرح زیر است:
اخطاریه مربوطه به صورت ابلاغ واقعی به اینجانب ارسال نشده است.
به اینجانب به عنوان کفیل، فرصت قانونی بیست روزه برای معرفی متهم اعطا نشده است.
۴. اینجانب به دلایل خارج از اراده و شرایط خاص، در موعد مقرر موفق به معرفی متهم نگردیده‌ام، با این حال همچنان در تلاش مستمر برای معرفی وی به مراجع ذی‌ربط می‌باشم.
۵. به دلیل شرایط خاص مالی و اقتصادی، اینجانب در حال حاضر توان پرداخت وجه مقرر را نداشته و مستندات مربوط به اعسار شامل پرینت گردش حساب بانکی، فیش حقوقی و گواهی وضعیت مالی به پیوست تقدیم می‌گردد.
به استناد ماده ۲۳۵ قانون آیین دادرسی کیفری، در صورت تحقق یکی از موارد زیر، اخذ وجه الکفاله قانونی نیست و معترض می‌تواند شکایت خود را به دادگاه اعلام نماید. با عنایت به دلایل فوق و مستندات ضمیمه، از آن مقام محترم تقاضا دارم ضمن بررسی اعتراض اینجانب به دستور اخذ وجه الکفاله، دستور لازم جهت توقف اجرای دستور و رفع اثر از آن صادر فرمایید.
با تشکر و تجدید احترام
نام و نام خانوادگی کفیل: …………
شماره تماس: …………
تاریخ: …………
امضا: …………
سوالات متداول
در ادامه این بخش سوالات متداول پیرامون اعتراض به دستور اخذ وجه الکفاله را مشاهده می فرمایید که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال در قالب مشاوره حقوقی مطرح شده است:
❓ مفهوم وجه الکفاله چیست؟
✅ وجه الکفاله مبلغی است که برای تضمین حضور متهم در مراحل دادرسی تعیین می‌شود. این مبلغ نقش ضمانت برای حضور به‌موقع متهم در جلسات قضایی را دارد.
❓ اگر ضامنی که حقوقش مسدود شده، وجه الکفاله‌اش ۴۰ میلیون تومان باشد ولی بدهی ۱۰ میلیونی به شاکی داشته باشد، چه مقدار از حقوق او مسدود می‌شود؟
✅ در این شرایط، کل مبلغ وجه الکفاله (یعنی ۴۰ میلیون تومان) مسدود خواهد شد، نه صرفاً میزان بدهی.
❓ در صورتی که مکفول متواری شده و دسترسی به او محال باشد، چگونه می‌توان از ضبط وجه الکفاله جلوگیری کرد؟
✅ تنها راه جلوگیری از ضبط وجه الکفاله، معرفی متهم (مکفول) یا پرداخت مبلغ وجه الکفاله است. راه‌حل دیگری برای رفع مسئولیت وجود ندارد.
❓ پس از آزاد کردن فردی با وثیقه و محکومیت او به حبس و دیه، در صورت فرار او و دریافت پیام دستور ضبط وجه الکفاله، چه اقدامی باید انجام دهم؟
✅ در چنین حالتی، شما موظف هستید ظرف ۲۰ روز متهم را به مرجع قضایی معرفی کنید؛ در غیر این صورت وجه الکفاله به نفع دولت ضبط خواهد شد.
❓ در پرونده‌ای که کفیل محکوم‌علیه را به‌موقع معرفی نکرده، آیا مبلغ وجه الکفاله به محکوم‌له پرداخت می‌شود یا دادگاه آن را وصول می‌کند؟
✅ مبلغ وجه الکفاله ابتدا برای جبران خسارات شاکی خصوصی پرداخت می‌شود و در صورت باقی‌ماندن، مابقی به نفع دولت ضبط می‌گردد.
❓ آیا با پرداخت وجه الکفاله در پرونده‌ای که متهم سابقه‌ای ندارد و محکوم به حبس شده، پرونده مختومه می‌شود؟
✅ خیر، پرداخت وجه الکفاله باعث مختومه شدن پرونده نمی‌شود. متهم همچنان باید شخصاً خود را به شعبه قضایی معرفی کند.
جمع‌بندی نهایی
طبق قانون آیین دادرسی کیفری، هرچند عدم حضور متهم در مراجع قضایی می‌تواند به صدور دستور ضبط وجه الکفاله منجر شود، اما در مواردی که عذر موجه، نقص در مراحل قانونی یا تغییر در شرایط مالی وجود داشته باشد، امکان اعتراض رسمی به این دستور فراهم است.
برای موفقیت در این اعتراض، رعایت مهلت ۱۰ روزه، ارائه مستندات کافی مانند گواهی‌های پزشکی، دلایل اعسار یا اثبات حضور متهم بسیار حیاتی است. همچنین مشاوره با وکیل متخصص در زمینه امور کیفری، به‌ویژه در موضوعات مربوط به قرارهای تأمین کیفری، می‌تواند نقش مؤثری در پیشبرد صحیح روند اعتراض ایفا کند.
برای اطلاعات بیشتر می توانید با وکلای ما در ایران لگال تماس حاصل فرمایید.