در روند رسیدگی قضایی، حضور به‌موقع در جلسات دادرسی یکی از الزامات مهم برای طرفین دعواست. با این حال، ممکن است شرایط خاصی مانند بیماری، بعد مسافت، وقوع حوادث غیرمترقبه یا بازداشت موقت، مانع حضور فرد در دادگاه شود. در چنین مواردی، بهترین و قانونی‌ترین راهکار برای حفظ حقوق، تنظیم و ارسال «لایحه عدم حضور در دادگاه» است. این لایحه به‌منظور اعلام دلیل موجه غیبت و تقاضای تعویق جلسه یا ادامه رسیدگی بدون حضور شخص تهیه می‌شود و نقش مهمی در جلوگیری از صدور رأی غیابی یا رد دادخواست دارد.
در این مقاله به صورت کامل و کاربردی با مفهوم، ساختار و نمونه‌های مختلف لایحه عدم حضور در دادگاه آشنا خواهید شد. همچنین موارد قانونی مرتبط مانند مواد ۱۷۸ و ۱۷۹ قانون آیین دادرسی کیفری، و ماده ۳۰۶ قانون آیین دادرسی مدنی بررسی شده و نحوه صحیح تنظیم و ارسال این نوع لایحه به زبان ساده توضیح داده می‌شود.
لایحه عدم حضور در دادگاه چیست و چه کاربردی دارد؟
در جریان دادرسی، چنانچه یکی از طرفین دعوا یا وکیل وی نتواند در جلسه دادگاه حاضر شود، می‌تواند با ارائه لایحه رسمی، علت غیبت خود را اعلام کرده و از دادگاه درخواست تصمیم مناسب نماید. این لایحه در حقیقت ابزار قانونی برای جلوگیری از عواقب منفی عدم حضور در دادگاه محسوب می‌شود، به‌ویژه زمانی که عدم حضور بر اثر عوامل غیرقابل کنترل بوده است.
📌 تعریف لایحه عدم حضور در دادگاه
«لایحه عدم حضور» نوشته‌ای رسمی و کتبی است که از سوی اصحاب دعوا یا وکلای آن‌ها خطاب به دادگاه تهیه شده و در آن، دلایل غیبت از جلسه رسیدگی شرح داده می‌شود. این لایحه معمولاً شامل درخواست یکی از این موارد است:
- تعویق جلسه دادگاه به دلیل وجود عذر موجه بابت عدم حضور
- پذیرش ادامه رسیدگی بدون حضور فرد (در صورت داشتن وکیل یا عدم لزوم حضور)
- ارائه توضیحات لازم برای جلوگیری از صدور رأی غیابی یا قرار ابطال دادخواست
✅ کاربردهای رایج لایحه عدم حضور
- در دعاوی کیفری برای جلوگیری از صدور دستور جلب یا حکم غیابی متهم
- در دعاوی حقوقی برای پیشگیری از ابطال دادخواست یا صدور رأی یک‌طرفه
- جهت اعلام عذر موجه مانند بیماری، فوت بستگان، توقیف، یا مشکلات رفت‌وآمد
- برای حفظ حقوق دفاعی در غیاب شخص یا وکیل
🔍 نکته: تنظیم این لایحه باید دقیق، مستند و طبق فرمت رسمی باشد؛ چراکه قاضی در بررسی آن به مستندات و نحوه نگارش توجه زیادی می‌کند.
نمونه لایحه عدم حضور در دادگاه به علت بیماری
یکی از شایع‌ترین دلایل غیبت در جلسات دادرسی، بیماری ناگهانی یا محدودکننده است. در چنین شرایطی، بهترین اقدام قانونی این است که با تنظیم لایحه‌ای مستند، دلایل بیماری و عدم امکان حضور در دادگاه را به اطلاع قاضی رسانده و از او درخواست تعویق جلسه یا ادامه رسیدگی با حضور وکیل شود.
📌 نکات مهم درباره لایحه بیماری
- صرف ادعای بیماری کافی نیست؛ گواهی پزشکی معتبر با مهر و امضای پزشک یا بیمارستان الزامی است.
- در گواهی باید نوع بیماری، مدت استراحت و ممنوعیت خروج از منزل یا بستری بودن ذکر شود.
- در صورت نیاز به بستری، حتماً نامه رسمی از بیمارستان پیوست شود.
- گواهی پزشکی باید تاریخ‌دار، خوانا و ترجیحاً دارای کد نظام پزشکی باشد.
📝 نمونه لایحه عدم حضور در دادگاه به علت بیماری
ریاست محترم شعبه … دادگاه (حقوقی/کیفری) شهرستان …
با سلام و احترام
اینجانب … (نام و نام خانوادگی)، فرزند …، دارای کد ملی …، به عنوان (خواهان/خوانده/متهم/شاکی) در پرونده کلاسه …، به اطلاع می‌رسانم که به دلیل بیماری و ناتوانی جسمی قادر به حضور در جلسه رسیدگی مورخ … نمی‌باشم.گواهی پزشکی مربوطه از مرکز درمانی … به پیوست این لایحه جهت استحضار تقدیم می‌گردد. لذا با استناد به ماده (۱۷۸ قانون آیین دادرسی کیفری/۴۱ قانون آیین دادرسی مدنی/۳۰۶ قانون آیین دادرسی مدنی)، تقاضای تعویق جلسه رسیدگی یا ادامه دادرسی با حضور وکیل را دارم.
با احترام
نام و نام خانوادگی
تاریخ: …
امضا
پیوست: گواهی پزشکی معتبر
✅ نکته: اگر شخص وکیل داشته باشد، بهتر است وکیل در جلسه حاضر شود و نسخه‌ای از این لایحه را نیز به صورت فیزیکی یا الکترونیکی به شعبه ارائه دهد.
نمونه لایحه عدم حضور در دادگاه به علت بُعد مسافت و مشکلات تردد
گاهی طرف دعوا ساکن شهری دور از محل دادگاه است یا به دلایل خاصی مانند شرایط جوی، بسته بودن مسیرها یا هزینه‌های سنگین رفت‌وآمد، امکان حضور فیزیکی در جلسه دادرسی را ندارد. قانونگذار در چنین مواردی نیز با پذیرش عذر موجه ناشی از بعد مسافت، امکان ارائه لایحه رسمی را فراهم کرده است.
📌 نکاتی درباره استناد به بعد مسافت
- به‌تنهایی سکونت در شهر یا استان دیگر، تضمینی برای پذیرش عذر نیست؛ باید مستند شود که امکان آمدن به دادگاه در تاریخ جلسه واقعاً وجود نداشته است.
- اگر فرد از راه‌های ارتباطی رسمی مانند سامانه ثنا یا پست سفارشی برای ارسال لایحه استفاده کند، این موضوع حسن نیت او را اثبات می‌کند.
- مشکلاتی مانند نبود بلیت، خرابی وسیله نقلیه، بارش سنگین برف یا باران، اعتصابات یا بسته بودن مسیرها می‌تواند در صورت ارائه مستندات، به‌عنوان عذر موجه پذیرفته شود.
📝 نمونه لایحه عدم حضور در دادگاه به علت بُعد مسافت
ریاست محترم شعبه … دادگاه (عمومی/حقوقی/کیفری) شهرستان …
با سلام و احترام
اینجانب … (نام و نام خانوادگی)، به عنوان (خواهان/خوانده/متهم/شاکی) در پرونده کلاسه …، ساکن شهرستان … می‌باشم. با توجه به بُعد مسافت بین محل سکونت اینجانب و محل دادگاه، و نیز وجود مشکلات تردد در تاریخ جلسه رسیدگی مورخ … (از جمله عدم دسترسی به وسیله نقلیه عمومی/بسته بودن جاده‌ها/شرایط نامساعد جوی/و…)، متأسفانه امکان حضور در جلسه مذکور را نداشتم.با استناد به اصول دادرسی منصفانه و جهت جلوگیری از تضییع حقوق اینجانب، تقاضا دارم با پذیرش این لایحه به‌عنوان عذر موجه، یا جلسه رسیدگی تجدید گردد، یا امکان ادامه دادرسی با حضور وکیل فراهم گردد.
با تشکر و احترام
نام و نام خانوادگی
تاریخ: …
امضا
پیوست (در صورت وجود): بلیت رزرو شده، اطلاعیه هواشناسی، گزارش بسته بودن مسیر، و غیره
اگر جلسه دادرسی از اهمیت بالایی برخوردار است (مثلاً دادگاه کیفری یک یا جلسات تحقیقات خاص)، بهتر است ضمن ارسال لایحه، تماس تلفنی یا پیگیری حضوری توسط نماینده انجام شود.
نمونه لایحه عدم حضور در دادگاه کیفری
در دعاوی کیفری، حضور متهم یا شاکی در برخی جلسات، به‌ویژه جلسات دادگاه کیفری یک یا تحقیقات مقدماتی، اهمیت بسیار زیادی دارد. با این حال، در مواردی که امکان حضور فراهم نیست و فرد دارای عذر موجه می‌باشد، تنظیم لایحه‌ای مستند و صحیح می‌تواند از صدور حکم غیابی، قرار جلب یا تضییع حقوق دفاعی جلوگیری کند.
⚖️ جایگاه قانونی لایحه در دعاوی کیفری
مطابق ماده ۱۷۸ قانون آیین دادرسی کیفری، مواردی مانند بیماری، فوت بستگان، بازداشت یا بروز حوادث قهری می‌توانند عذر موجه تلقی شوند. همچنین، طبق ماده ۱۷۹ همین قانون، عدم اعلام عذر موجه به موقع، منجر به صدور حکم جلب متهم می‌شود.
بنابراین، لایحه عدم حضور در دعاوی کیفری زمانی مؤثر است که:
- دلیل غیبت مشخص و مستند باشد
- به موقع به شعبه رسیدگی‌کننده ارسال شده باشد
- ترجیحاً همراه با درخواست تجدید جلسه یا دفاع از طریق وکیل تنظیم شده باشد
📝 نمونه لایحه عدم حضور در دادگاه کیفری و حقوقی
ریاست محترم شعبه … دادگاه (کیفری یا حقوقی) … شهرستان …
با سلام و احترام
اینجانب … (نام و نام خانوادگی)، متهم/شاکی در پرونده کلاسه … به اتهام …، به استحضار می‌رسانم که به علت … (مثلاً بیماری، فوت بستگان، توقیف، شرایط اضطراری و…) امکان حضور در جلسه رسیدگی مورخ … را نداشتم.ضمن پیوست مدارک لازم از جمله … (گواهی پزشکی، گواهی فوت و…)، تقاضا دارم با پذیرش این لایحه به‌عنوان عذر موجه، از صدور تصمیمات غیابی یا دستور جلب خودداری فرمایید.
در صورت امکان، خواهشمند است وقت جدیدی برای رسیدگی تعیین گردد یا دفاعیات بنده توسط وکیل اینجانب … (نام وکیل) مورد توجه قرار گیرد.
با تشکر و احترام
نام و نام خانوادگی
تاریخ: …
امضا
پیوست‌ها: مدارک مستند عذر موجه
نحوه ارسال لایحه عدم حضور به دادگاه و پیگیری ثبت آن
تهیه لایحه بدون ارسال صحیح و به‌موقع، عملاً بی‌فایده خواهد بود. از این رو، دانستن روش‌های رسمی ارسال لایحه و نحوه پیگیری آن، اهمیت بسیاری دارد؛ به‌ویژه زمانی که غیبت شما ممکن است باعث صدور رأی غیابی یا جلب شود. در حال حاضر، سه روش متداول و قابل پذیرش برای ارسال لایحه عدم حضور به دادگاه وجود دارد:
1. ارسال از طریق سامانه ثنا
اگر پرونده شما در دادگاه‌های کشور ثبت الکترونیکی شده باشد، بهترین و سریع‌ترین راه، بارگذاری لایحه در سامانه ثنا است.
- وارد حساب کاربری خود در سامانه عدل ایران (sana.adliran.ir) شوید
- از بخش «ارسال لایحه» یا «ابلاغ الکترونیکی» اقدام به ثبت لایحه نمایید
- فایل PDF لایحه را آپلود کنید و در صورت لزوم، مدارک ضمیمه را اضافه نمایید
- رسید ثبت لایحه را نزد خود نگه دارید
✅ مزیت: ثبت دقیق زمان ارسال و عدم نیاز به مراجعه حضوری
2. ارسال حضوری از طریق دبیرخانه دادگاه
در صورتی که به اینترنت یا ثنا دسترسی ندارید، می‌توانید:
- با لایحه چاپ‌شده و مدارک ضمیمه به دبیرخانه دادگاه مربوطه مراجعه کنید
- لایحه را ثبت کرده و مهر و شماره ثبت دریافت نمایید
- یک نسخه از لایحه را برای خود نگه دارید
✅ توصیه: در شرایط فوری یا برای اطمینان بیشتر، مراجعه حضوری مؤثرتر است
3. ارسال از طریق پست سفارشی یا پیشتاز
اگر امکان مراجعه حضوری ندارید و به ثنا نیز دسترسی ندارید:
- لایحه را چاپ و با مدارک پیوست، در یک پاکت مهر و موم شده قرار دهید
- از طریق پست سفارشی یا پیشتاز به نشانی دقیق دادگاه ارسال کنید
- رسید پستی را حتماً نگه دارید
📌 در روی پاکت، شماره پرونده، نام شعبه و عنوان «لایحه عدم حضور» حتماً درج شود.
🧾 پیگیری وضعیت لایحه پس از ارسال
پس از ارسال، حتماً طی ۱ الی ۲ روز کاری با شعبه مربوطه تماس بگیرید یا از طریق سامانه ثنا وضعیت پرونده را بررسی کنید تا مطمئن شوید:
- لایحه ثبت شده
- قاضی آن را ملاحظه کرده
- تصمیم جدیدی (تجدید وقت یا ادامه رسیدگی) اتخاذ شده یا خیر
❌ هشدار: تأخیر در ارسال یا ناقص بودن اطلاعات لایحه می‌تواند باعث بی‌اعتباری آن نزد قاضی شود.