شکایت از پزشکی قانونی نسبت به گزارش یا تخلفات پزشکان

سازمان پزشکی قانونی به‌عنوان بازوی تخصصی قوه قضاییه، نقش تعیین‌کننده‌ای در بسیاری از پرونده‌های قضایی و کیفری ایفا می‌کند؛ از تشخیص صدمات جسمی گرفته تا ارزیابی سلامت روان و تعیین علت فوت. اما همین جایگاه حساس گاهی باعث بروز اختلاف، تخلف یا اعتراض از سوی شهروندان می‌شود. پرسش اصلی اینجاست: در چه شرایطی می‌توان از پزشکی قانونی شکایت کرد و مراحل قانونی آن چگونه است؟

این مقاله با تمرکز بر تخلفات قابل پیگیری، مسیرهای شکایت اداری، انتظامی و کیفری، نحوه اعتراض به نظریه‌های کارشناسی، مدارک لازم و ساختار تنظیم شکواییه تدوین شده تا به‌صورت گام‌به‌گام، شما را با حقوق قانونی‌تان در این مسیر آشنا کند.

شکایت از پزشکی قانونی؛ چارچوب کلی و مسیرهای قانونی

شکایت از پزشکی قانونی در ایران از سه مسیر امکان‌پذیر است، اگر با رفتار نامناسب یا تخلفی از سوی پزشکان یا کارکنان این سازمان مواجه شدید، می‌توانید شکایت خود را از طریق سامانه ملی ارزیابی عملکرد ثبت کنید. در موارد حرفه‌ای، امکان شکایت انتظامی از پزشک در نظام پزشکی وجود دارد. در تخلفات جدی مانند صدور گزارش خلاف واقع، می‌توان به دادسرا مراجعه و شکایت کیفری مطرح کرد.

نظرات کارشناسی پزشکی قانونی نقش تعیین‌کننده‌ای در صدور رأی نهایی دارند. اما اگر شهروندی احساس کند که در روند بررسی پزشکی، خطایی صورت گرفته یا تخلف پزشکی از سوی پزشک یا کارکنان این سازمان رخ داده، امکان شکایت از این نهاد وجود دارد.

📌 تفاوت سه مسیر: اداری، انتظامی، کیفری

1. شکایت اداری: در صورتی‌که مشکل از نوع عملکرد نامطلوب، بی‌نظمی اداری، برخورد نامناسب، اطاله رسیدگی یا موارد مشابه باشد، می‌توان از طریق «سامانه ملی ارزیابی عملکرد و رسیدگی به شکایات» سازمان پزشکی قانونی اقدام کرد. این روش رسمی، سریع و درون‌سازمانی است و برای تخلفات سبک‌تر توصیه می‌شود.

2. شکایت انتظامی: اگر تخلف انتظامی مربوط به پزشک یا کادر پزشکی بوده و جنبه صنفی یا اخلاقی داشته باشد، می‌توان شکایت را از طریق «سازمان نظام پزشکی» پیگیری کرد. این مسیر شامل بررسی تخلفات حرفه‌ای مانند بی‌احتیاطی، قصور، رفتار خلاف شأن پزشک و موارد مشابه است.

3. شکایت کیفری: در صورت وقوع جرائمی مانند جعل گزارش، صدور گواهی خلاف واقع، اخذ رشوه، یا کوتاهی عمدی که منجر به آسیب جدی شده باشد، شکایت کیفری از طریق دادسرا مطرح می‌شود. در این حالت، سازمان پزشکی قانونی یا شخص پزشک ممکن است مورد تعقیب کیفری قرار گیرند.

⚖️ جایگاه سازمان پزشکی قانونی در ساختار قوه قضاییه

سازمان پزشکی قانونی زیرمجموعه قوه قضاییه است و با حکم مستقیم رئیس قوه، اداره می‌شود. همین موضوع باعث می‌شود فرآیند شکایت از این نهاد پیچیدگی خاصی داشته باشد، چراکه هم در مقام نهاد تخصصی کارشناسی و هم در جایگاه ناظر قضایی عمل می‌کند. با این حال، شکایت از تخلفات این سازمان، برخلاف تصور عمومی، نه‌تنها ممکن است بلکه دارای سازوکار مشخص قانونی نیز هست.

چه تخلفاتی از پزشکی قانونی قابل پیگیری است؟

برای آنکه شکایت از سازمانی مانند پزشکی قانونی وجاهت قانونی داشته باشد، باید تخلف مشخص و قابل اثباتی وجود داشته باشد. صرف نارضایتی یا اختلاف‌نظر با نتیجه گزارش کارشناسی، به‌تنهایی مبنای شکایت محسوب نمی‌شود. اما اگر رفتار، عملکرد یا گزارش ارائه‌شده از چارچوب قانونی و حرفه‌ای خارج شده باشد، راه برای پیگیری قانونی باز است.

✅ رفتار و برخورد نامناسب پزشکان و کارکنان

یکی از پرتکرارترین دلایل شکایت از پزشکی قانونی، برخورد ناشایست، تحقیرآمیز یا بی‌توجهی به شأن و حقوق ارباب‌رجوع توسط پزشکان یا کارمندان اداری این سازمان است. این رفتارها شامل موارد زیر می‌شود:

• عدم احترام به مراجعان یا پاسخ‌گویی ضعیف
• برخورد توهین‌آمیز یا تبعیض‌آمیز در روند رسیدگی
• خودداری از ارائه توضیحات قانونی به ارباب‌رجوع

در این موارد، شکایت از طریق سامانه ملی ارزیابی عملکرد، سریع‌ترین روش پیگیری است.

⚖️ عدم رعایت ضوابط در صدور نظریه‌ها یا کمیسیون‌های تخصصی

یکی از مهم‌ترین وظایف پزشکی قانونی، ارائه نظریه‌های کارشناسی در پرونده‌های قضایی است. اگر مشخص شود که:

• نظریه صادرشده مبتنی بر بررسی ناقص بوده
• از آزمایش یا تست لازم صرف‌نظر شده
• برخلاف دستور صریح قاضی یا بدون مجوز قانونی، به برخی استعلام‌ها یا ارجاعات پرداخته شده

می‌توان از طریق مسیر اداری یا حتی کیفری، ضمن اعتراض به گزارش پزشکی قانونی، این تخلفات را پیگیری کرد.

❌ صدور گواهی یا گزارش خلاف واقع

در مواردی که پزشک یا کارشناس سازمان، دانسته و عامدانه گزارشی غیرواقعی یا تحریف‌شده ارائه کند—چه برای منافع شخصی، چه از روی اهمال و سهل‌انگاری، پای جرم کیفری مانند «جعل گزارش» یا «تصویرسازی خلاف واقع» به میان می‌آید. این تخلف از جنس قصور پزشکی نیست، بلکه می‌تواند منجر به:

• تعقیب کیفری توسط دادسرا
• ابطال نظریه در دادگاه
• محرومیت انتظامی از طبابت یا فعالیت در سازمان

تشخیص عامدانه بودن گزارش خلاف واقع، معمولاً بر عهده قاضی پرونده یا نهاد بالادستی است که به اعتراض شاکی رسیدگی می‌کند.

مسیر اداری ثبت شکایت در سامانه ملی ارزیابی عملکرد پزشکی قانونی

برای بسیاری از شهروندان، ساده‌ترین و سریع‌ترین راه برای طرح شکایت از پزشکی قانونی، ثبت شکایت از طریق سامانه رسمی این سازمان است. این مسیر بیشتر در مواردی کاربرد دارد که تخلف از نوع اداری یا برخورد نامناسب باشد، نه کیفری یا تخلف حرفه‌ای جدی. ثبت شکایت از این طریق به بررسی درون‌سازمانی منجر شده و در صورت احراز تخلف، تذکر، اخطار یا پیگیری داخلی اعمال می‌شود.

🔍 مراحل ثبت شکایت آنلاین

برای ثبت شکایت اینترنتی از سازمان پزشکی قانونی کشور، گام‌های زیر را طی کنید:

1. مراجعه به سایت رسمی سازمان به نشانی: www.lmo.ir
2. کلیک بر روی گزینه «سامانه ملی ارزیابی عملکرد و رسیدگی به شکایات»
3. ورود به صفحه فرم شکایت و تکمیل اطلاعات شامل:

• مشخصات شاکی (نام، نشانی، کد ملی، شماره تماس و…)
• موضوع شکایت و شرح دقیق ماجرا
• اطلاعات پرونده یا مراجعه (در صورت وجود)

پس از ارسال شکایت، یک شماره پیگیری برای شما صادر می‌شود که باید آن را حفظ کرده و برای پیگیری‌های بعدی استفاده نمایید.

📌 شماره تلفن‌های ثبت یا پیگیری شکایت

چنانچه امکان ثبت اینترنتی شکایت ندارید، می‌توانید از راه‌های زیر استفاده کنید:

• تماس با شماره‌های: ۵۵۸۹۰۷۰۲، ۵۵۶۰۸۰۰۸ یا ۵۵۱۶۹۷۴۹
• ارسال فکس به: ۵۵۸۹۰۷۰۲
• مراجعه حضوری به آدرس: تهران، پارک شهر، خیابان بهشت جنوبی، کوچه میثاق، سازمان پزشکی قانونی کشور

📝 نکات مهم هنگام ثبت شکایت

• اطلاعات واردشده باید کامل و دقیق باشند؛ شکایات ناقص بررسی نمی‌شوند.
• مسئولیت حقوقی مطالب مطرح‌شده با شاکی است؛ ادعای نادرست می‌تواند تبعات قانونی داشته باشد.
• اگر قبلاً شکایتی در سامانه ثبت کرده‌اید، از ارسال مجدد آن خودداری کنید و از طریق شماره پیگیری، وضعیت را پیگیری نمایید.

❌ تفاوت شکایت انتظامی با کیفری و اداری

نوع شکایت	مرجع رسیدگی	هدف	نتیجه محتمل
انتظامی	نظام پزشکی	بررسی تخلف صنفی	تذکر، جریمه، تعلیق، محرومیت از طبابت
کیفری	دادسرا	رسیدگی به جرم	مجازات کیفری (حبس، جزای نقدی و…)
اداری	پزشکی قانونی	اصلاح درون‌سازمانی	تذکر، بررسی داخلی، پاسخ‌گویی به شکایت

مسیر کیفری شکایت از پزشکی قانونی

در برخی موارد، تخلف رخ‌داده از سوی پزشک یا کارکنان پزشکی قانونی، نه‌تنها یک خطای حرفه‌ای یا اداری است، بلکه می‌تواند جنبه مجرمانه و کیفری داشته باشد. در چنین شرایطی، مراجع انتظامی یا اداری کفایت نمی‌کنند و باید موضوع از طریق دادسرای ویژه جرائم پزشکی پیگیری شود.

⚖️ مصادیق کیفری قابل پیگرد در سازمان پزشکی قانونی

بر اساس قوانین جزایی ایران، موارد زیر از جمله جرائم قابل تعقیب کیفری در رابطه با عملکرد پزشکی قانونی هستند:

• صدور گواهی خلاف واقع: اگر پزشک دانسته و عامدانه گزارشی غیرواقعی ارائه دهد. (ماده ۵۳۵ و ۵۳۶ قانون مجازات اسلامی)
• جعل گزارش یا تحریف مستندات: دست بردن در محتوا یا زمان و شرایط واقعی حادثه
• اخذ رشوه برای تنظیم نظریه یا تغییر محتوای گزارش
• اعمال نفوذ یا جانبداری عمدی به نفع یکی از طرفین دعوا
• قصور شدید و عامدانه که منجر به تضییع حقوق فرد یا ورود ضرر شود

📌 توجه: در موارد بالا، شاکی باید ادله کافی برای اثبات سوءنیت (عنصر معنوی جرم) و وقوع فعل مجرمانه ارائه کند. توجه داشته باشید که شکایت از پزشکی قانونی مشمومل مرور زمان در تخلفات پزشکی نمی شود و می توان هر لحظه اقدام به شکایت نمود.

📝 روند شکایت کیفری از طریق دادسرا

1. تنظیم شکواییه کیفری علیه پزشک یا مسئول سازمان
2. ثبت شکواییه در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
3. ارجاع پرونده به بازپرس شعبه مرتبط و انجام تحقیقات اولیه
4. در صورت احراز وقوع جرم، صدور قرار جلب به دادرسی یا کیفرخواست
5. رسیدگی در دادگاه کیفری صلاحیت‌دار و صدور رأی نهایی

🔍 اگر پزشک از عنوان یا سمت خود سوءاستفاده کرده باشد (مثلاً مشاور خود را به عنوان روان‌پزشک معرفی کند)، این موضوع نیز می‌تواند تحت عنوان «جعل عنوان» پیگیری کیفری شود.

❌ نکات کلیدی درباره شکایت کیفری

• شکایت کیفری باید مبتنی بر مستندات باشد: نظریات پزشکی متعارض، مکاتبات اداری، صدای ضبط‌شده، شهادت شهود و…
• در صورت وجود شواهد محکم، دادسرا می‌تواند رسیدگی به پرونده اصلی را متوقف کرده و اول به شکایت رسیدگی کند
• مراجع انتظامی و نظام پزشکی، صلاحیت ورود به جرائم کیفری را ندارند

سوالات متداول

در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون شکایت از پزشکی قانون را مشاهده می فرمایید

❓ پزشکی قانونی گزارش نادرستی درباره ضرب‌وجرح من داده؛ چطور می‌تونم اعتراض کنم؟
✅ اگر معتقدید گزارش پزشکی قانونی دقیق نبوده یا آسیب‌های شما به‌درستی ثبت نشده، می‌توانید به قاضی پرونده اعتراض خود را اعلام کنید تا موضوع به کمیسیون تخصصی پزشکی قانونی ارجاع شود. همچنین می‌توانید هم‌زمان از طریق سامانه ملی شکایات در سایت lmo.ir، شکایت اداری ثبت کنید و مستندات خود را ارسال نمایید.

❓ مشاور پرونده من نظریه روانشاسی داده در حالیکه روانپزشک نیست و نظریه اشتباه داده؛ میشه شکایت کیفری کرد؟
✅ اگر شخصی خارج از صلاحیت حرفه‌ای خود اقدام به صدور نظریه تخصصی کرده باشد مثلاً مشاور بدون مجوز رسمی به‌جای روان‌پزشک نظریه سلامت روان بدهد، شما می‌توانید ابتدا در نظام روان‌شناسی یا نظام پزشکی از او شکایت انتظامی کنید.

❓ در حین مراجعه به پزشکی قانونی، یکی از کارمندان با من بد برخورد کرد و توهین‌آمیز حرف زد؛ چطور پیگیری کنم؟
✅ در چنین شرایطی، بهترین مسیر ثبت شکایت اداری از طریق سایت رسمی سازمان پزشکی قانونی است. در بخش “سامانه ارزیابی عملکرد”، شکایت خود را با شرح دقیق ماجرا ثبت کرده و کد پیگیری دریافت کنید. بررسی درون‌سازمانی انجام می‌شود و در صورت تأیید، تذکر یا اقدام انضباطی صورت می‌گیرد.

❓ آیا می‌تونم برای گزارش خلاف واقع پزشکی قانونی، رسیدگی پرونده در دادگاه رو متوقف کنم؟
✅ در صورتی‌که شما شکایت رسمی از نظریه پزشکی قانونی ثبت کرده باشید و قاضی تشخیص دهد که گزارش مبنای اصلی رأی است، ممکن است رسیدگی متوقف شده و پرونده به کمیسیون تخصصی یا پزشکی قانونی دیگر ارجاع شود. اما توقف رسیدگی بستگی به نظر قاضی دارد و باید مستنداتی دال بر اشتباه یا جعل ارائه دهید.