استفاده از چک در مبادلات مالی، هرچند رایج و گاهی اجتنابناپذیر است، اما با ریسکهایی نیز همراه میباشد؛ بهویژه زمانی که چک نقد نمیشود و پای ضامن یا امضاکننده پشت چک به میان میآید. در بسیاری از موارد، دارنده چک نمیداند چگونه باید از ضامن شکایت کند، چه مراحلی دارد، مهلت قانونیاش چقدر است، یا اصلاً چه تفاوتی بین ضامن و ظهرنویس وجود دارد؟ از طرف دیگر، ضامنهایی که بهدلیل برگشت چک ناچار به پرداخت مبلغ شدهاند، بهدنبال راهی برای شکایت از صاحب چک هستند. این موضوعات حقوقی، به دلیل تفاوتهایی که در قانون تجارت، قانون صدور چک و رویههای دادگاه وجود دارد، گاهی برای افراد غیرمتخصص پیچیده به نظر میرسد.
در این مقاله، قصد داریم بهصورت کامل، حقوقی و کاربردی روند شکایت از ضامن چک و همچنین شکایت ضامن چک از صاحب چک را بررسی کنیم. از تعریف ضامن، شرایط مسئولیت و انواع ضمانت تا مدارک لازم، مهلت قانونی، هزینه، مراجع صالح و حتی نمونه دادخواست. این راهنما برای دارندگان چک، ضامنها و حتی صادرکنندگان چک میتواند یک نقشه دقیق حقوقی باشد تا آگاهانه و درست اقدام کنند.
شکایت از ضامن چک در چه مواردی مطرح میشود؟
در دنیای تجارت و معاملات مالی، چک یکی از ابزارهای مهم پرداخت به شمار میآید. اما زمانی که چک نقد نمیشود، پای مسئولیتهای پشت چک نیز به میان میآید. ضامن چک شخصی است که مسئولیت پرداخت وجه چک را در صورت عدم پرداخت توسط صادرکننده، بهعهده میگیرد. این مسئولیت اگرچه بهصورت داوطلبانه پذیرفته میشود، اما آثار حقوقی بسیار جدی دارد. شکایت از ضامن چک زمانی مطرح میشود که دارنده چک، پس از عدم وصول وجه از حساب صادرکننده، قصد دارد وجه را از ضامن دریافت کند.
📌 نکته مهم: ضامن در برابر دارنده چک مسئولیت تضامنی دارد؛ یعنی دارنده چک این را حق دارد که مستقیماً به ضامن مراجعه کرده و طرح دعوا کند، بدون آنکه ابتدا به صادرکننده رجوع نماید.
🔍 در چه شرایطی دارنده میتواند از ضامن شکایت کند؟
برای اینکه شکایت از ضامن چک معتبر و قابل رسیدگی باشد، باید شرایطی خاص فراهم شود:
- چک باید به تاریخ سررسید رسیده باشد.
- دارنده چک به بانک مراجعه کرده و گواهی عدم پرداخت دریافت کرده باشد.
- مدارکی وجود داشته باشد که ضمانت ضامن را اثبات کند (مثلاً امضای پشت چک یا قرارداد ضمانت).
- مطالبه وجه در مهلت قانونی انجام شود.
اگر این شرایط فراهم باشد، دارنده چک میتواند با تنظیم دادخواست و مراجعه به مرجع صالح، وجه چک را از ضامن مطالبه کند. در بسیاری از آرای دادگاهها، ضامن و صادرکننده به صورت تضامنی محکوم به پرداخت شدهاند.
مسئولیت ضامن چک چیست؟ تفاوت ضامن با ظهرنویس و انتقالدهنده پشت چک
اول از همه باید گفت که در اسناد تجاری به ویژه چک، هر امضایی پشت برگه ممکن است مسئولیتآور باشد، اما ماهیت این مسئولیتها با هم تفاوت دارد. در میان این امضاکنندگان، ضامن چک نقشی کاملاً متمایز و با مسئولیتی سنگین دارد. ضامن، برخلاف انتقالدهنده یا ظهرنویس، نه به قصد انتقال چک، بلکه برای تضمین پرداخت وجه چک آن را امضا میکند. این تفاوت ظریف در عمل، میتواند مبنای دادخواست و یا دفاعیات در دادگاه باشد.
📌 ضامن چک کیست و چه وظیفهای دارد؟
ضامن، شخصی است که پرداخت وجه چک را در صورت نکول یا ناتوانی صادرکننده، تضمین میکند. به عبارت دیگر، اگر صادرکننده به هر دلیل نتواند وجه چک را پرداخت کند، دارنده چک میتواند از ضامن مطالبه وجه کند. مسئولیت ضامن بهگونهای است که گاهی دادگاه او را بدون نیاز به اثبات قصور صادرکننده نیز محکوم میکند.
- این مسئولیت تضامنی است؛ یعنی دارنده چک میتواند به دلخواه، به صادرکننده، ضامن یا هر دو مراجعه کند.
- ضامن ممکن است امضای خود را پشت چک بزند، یا در قرارداد جداگانهای ضمانت را بپذیرد.
📌 ظهرنویس یا انتقالدهنده پشت چک کیست؟
ظهرنویس کسی است که چک را به دیگری منتقل میکند و پشت آن را امضا میزند. این امضا به قصد انتقال مالکیت چک انجام میشود، نه ضمانت. با این حال، طبق قانون تجارت، ظهرنویس در برابر دارنده جدید چک مسئول است و ممکن است علیه او نیز دعوای حقوقی مطرح شود، بهویژه اگر چک نقد نشود.
⚖️ تفاوت کلیدی بین ضامن و ظهرنویس چک
| ویژگی | ضامن چک | ظهرنویس چک |
|---|---|---|
| هدف امضا | تضمین پرداخت | انتقال چک |
| مسئولیت در قانون | تضامنی، مستقل | تضامنی، اما مشروط به رعایت مهلت |
| مهلت شکایت | محدودیتی ندارد (طبق رأی وحدت رویه) | تابع ماده ۳۱۵ قانون تجارت |
| امکان شکایت کیفری | فقط در صورت ارتکاب جرم خاص | تنها مسئولیت حقوقی دارد |
شرایط شکایت از ضامن چک؛ از سررسید تا دریافت گواهی عدم پرداخت
برای اینکه شکایت از ضامن چک در دادگاه پذیرفته شود، تنها امضای او پشت چک کافی نیست. دارنده چک باید سلسلهای از مراحل قانونی را طی کند تا بتواند این ادعا را بهطور مستند و قابلقبول طرح کند. قانون و رویه قضایی ایران شرایط خاصی برای امکان اقامه دعوا علیه ضامن در نظر گرفتهاند که دانستن آنها، احتمال موفقیت در دعوا را افزایش میدهد.
اول از همه در نظر داشته باشید که امکان شکایت از چک ثبت نشده به صورت حقوقی امکان پذیر است نه به صورت کیفری و همچنین امکان شکایت از ضامن نیز وجود ندارد.
✅ شرط اول: سررسید چک رسیده باشد
ضامن چک تنها در صورتی مسئول پرداخت خواهد بود که تاریخ درجشده روی چک فرا برسد و چک در موعد مقرر نقد نشود. قبل از آن، هیچ الزامی برای مراجعه به ضامن وجود ندارد.
✅ شرط دوم: عدم پرداخت توسط بانک محالعلیه
دارنده چک باید به بانک مراجعه کرده و اقدام به نقد کردن چک نماید. اگر حساب صادرکننده خالی باشد یا موجودی کافی نداشته باشد، بانک بهطور رسمی یک گواهی عدم پرداخت صادر میکند. این گواهی نخستین مدرک مهم برای شروع فرآیند حقوقی است.
✅ شرط سوم: اثبات رابطه ضمانت
در بسیاری از موارد، پشت چک فقط امضا وجود دارد و عبارت «ضامن هستم» یا «پرداخت را تضمین میکنم» قید نشده است. با این حال، طبق رویه دادگاهها و تحلیلهای حقوقی، صرف امضای بدون توضیح در پشت چک، در اغلب موارد بهعنوان ضمانت ضمنی تلقی میشود مگر اینکه خلاف آن اثبات شود. با این حال، اگر مدرک یا قراردادی وجود دارد که صراحتاً ضمانت ضامن را اثبات میکند، بهتر است همراه چک ارائه شود.
⚠️ ضمانت عرضی یا طولی؟ کدام مهم است؟
در قوانین تجارت، ضمانت ممکن است به صورت طولی یا عرضی باشد:
- ضمانت عرضی: دارنده چک میتواند بهدلخواه به صادرکننده یا ضامن مراجعه کند.
- ضمانت طولی: دارنده ابتدا باید از صادرکننده مطالبه کند؛ در صورت عدم پرداخت، میتواند به ضامن رجوع کند.
در صورتی که نوع ضمانت مشخص نشده باشد، قانون فرض را بر عرضی بودن ضمانت میگذارد؛ یعنی دارنده حق دارد مستقیماً از ضامن مطالبه کند.
مهلت شکایت از ضامن چک و ظهرنویس؛ اختلافنظرها و رأی وحدت رویه
یکی از مهمترین چالشهایی که دارنده چک با آن مواجه است، موضوع مهلت شکایت از ضامن یا ظهرنویس چک است. در این زمینه، ابهامات زیادی وجود دارد؛ چرا که قانون تجارت بهصراحت درباره ضامن، مهلت مشخصی را تعیین نکرده، اما درباره ظهرنویس مهلتهایی را تعیین نموده است. از همین رو، برای موفقیت در شکایت، باید بین ضامن و ظهرنویس تفاوت قائل شد.
⚖️ مهلت شکایت از ظهرنویس چک طبق ماده ۳۱۵ قانون تجارت
بر اساس ماده ۳۱۵ قانون تجارت:
- اگر چک در همان شهری که صادر شده باید پرداخت شود، دارنده باید ظرف ۱۵ روز از تاریخ چک آن را برگشت بزند.
- اگر چک بین دو شهر مختلف ایران صادر شده باشد، این مهلت ۴۵ روز خواهد بود.
- در مورد چک صادره از خارج به داخل کشور، ۴ ماه از تاریخ صدور فرصت برای برگشت زدن وجود دارد.
اگر دارنده در این مهلتها چک را برگشت نزند، دیگر نمیتواند از ظهرنویس شکایت کند. این موضوع در دادگاهها بهطور قطعی پذیرفته شده و بسیاری از دعاوی به دلیل رعایتنکردن این مواعد رد شدهاند. توجه داشته باشید که برگشت زدن در شرایط جدید این است که چک ثبت شده باشد و برگشت زدن چک هایی که ثبت نشده اند چالش های حقوقی دارد.
📌 اما مهلت شکایت از ضامن چک چطور است؟
در مورد ضامن، قانون تجارت سکوت کرده و برخلاف ظهرنویس، مهلت خاصی تعیین نشده است. این موضوع موجب شده تا تفاسیر مختلفی مطرح شود، اما رأی وحدت رویه دیوان عالی کشور، بهعنوان مرجع نهایی، در این خصوص تعیین تکلیف کرده است.
✅ رأی وحدت رویه شماره ۵۹۷ (مورخ ۱۳۷۴/۲/۱۲)
بر اساس این رأی:
«مهلت مقرر در ماده ۲۸۶ قانون تجارت درباره ظهرنویس است و شامل ضامن نمیشود.»
یعنی اگر فردی پشت چک را بهعنوان ضامن امضا کرده باشد، مشمول مهلتهای ۱۵ یا ۴۵ روز نخواهد بود و دارنده چک میتواند حتی بعد از گذشت این زمان، از ضامن شکایت کند. اما شکایت از ظهرنویسان چک برگشتی قدیمی مشمول مرور زمان خواهد بود.
📌 نکته: اگر امضای پشت چک فاقد توضیح باشد، تفسیر آن اهمیت بالایی دارد. در صورتی که دادگاه امضا را ضمانت تلقی کند، مهلت شکایت محدود نمیشود؛ اما اگر آن را ظهرنویسی بداند، باید حتماً در مواعد قانونی طرح دعوا صورت گیرد.
نحوه شکایت از ضامن چک؛ مراحل عملی طرح دادخواست مطالبه وجه
برای اینکه بتوانید از ضامن چک به صورت قانونی شکایت کنید، باید مراحل مشخص و منظمی را طی کنید. این روند ممکن است پیچیده به نظر برسد، اما اگر بهدرستی انجام شود، میتواند به دریافت وجه چک از ضامن منجر شود. در این بخش، بهصورت مرحلهبهمرحله روند شکایت حقوقی از ضامن چک را توضیح میدهیم.
✅ مرحله اول: دریافت گواهی عدم پرداخت از بانک
پس از سررسید چک، باید به بانک مراجعه کرده و چک را ارائه دهید. اگر در حساب صادرکننده موجودی کافی نباشد یا حساب مسدود شده باشد، بانک یک گواهی عدم پرداخت صادر میکند. این گواهی نخستین و مهمترین مدرک برای شروع دعوای حقوقی است. بدون گواهی عدم پرداخت، امکان طرح شکایت علیه ضامن وجود ندارد.
✅ مرحله دوم: تنظیم دادخواست حقوقی
باید یک دادخواست حقوقی با عنوان «مطالبه وجه چک به طرفیت ضامن» تنظیم کنید. این دادخواست میتواند با کمک وکیل یا بر اساس نمونههای موجود در دفاتر خدمات قضایی انجام شود.
در متن دادخواست، باید مشخص شود که:
- چک در چه تاریخی صادر و برگشت شده؛
- چه کسی ضامن بوده و چه دلیلی برای ضمانت وجود دارد (مثلاً امضا در پشت چک)؛
- گواهی عدم پرداخت ضمیمه است؛
- خواهان چه مبلغی را مطالبه میکند (اصل مبلغ + خسارت تأخیر تأدیه + هزینه دادرسی).
✅ مرحله سوم: ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
پس از تهیه دادخواست و ضمیمهکردن مدارک (کپی چک، گواهی عدم پرداخت، کارت ملی، مستندات ضمانت و…)، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و دادخواست را ثبت نمایید.
در همین مرحله باید هزینه دادرسی را نیز بپردازید که بسته به مبلغ چک، درصدی از آن محاسبه میشود.
✅ مرحله چهارم: ارجاع به مرجع صالح و تشکیل پرونده
پس از ثبت دادخواست، سامانه ثنا پرونده را به مرجع صالح (دادگاه عمومی یا دادگاه صلح) ارجاع میدهد. در ادامه، برای ضامن ابلاغیه ارسال میشود و شما باید منتظر تعیین جلسه رسیدگی باشید.
✅ مرحله پنجم: رسیدگی در دادگاه و صدور حکم
در جلسه دادگاه، شما باید دلایل خود را برای اثبات ضمانت و مطالبه وجه ارائه دهید. اگر ضامن حضور نیابد یا دفاع موثری نداشته باشد، به پرداخت وجه چک بهصورت تضامنی با صادرکننده محکوم خواهد شد. این حکم قطعی نبوده و معمولاً تا ۲۰ روز قابل تجدیدنظر است.
مدارک لازم، هزینه دادرسی و مراجع صالح برای شکایت از ضامن چک
برای موفقیت در شکایت از ضامن چک، علاوه بر رعایت مراحل قانونی، باید مدارک لازم را بهطور دقیق تهیه و ارائه کنید. همچنین آگاهی از هزینههای دادرسی و تشخیص مرجع صالح، میتواند روند رسیدگی را کوتاهتر و دقیقتر کند.
✅ مدارک لازم برای شکایت از ضامن چک
در زمان ثبت دادخواست، ارائه این مدارک ضروری است:
- اصل یا کپی برابر اصل چک؛
- گواهی عدم پرداخت (برگشتی بودن چک)؛
- مدرک اثبات ضمانت (امضای پشت چک یا قرارداد یا سند جداگانه)؛
- تصویر کارت ملی خواهان (دارنده چک)؛
- رمز و نام کاربری سامانه ثنا؛
- دادخواست تنظیمشده (در قالب فایل Word یا توسط کارشناس دفتر خدمات)؛
- کارت بانکی برای پرداخت هزینه دادرسی.
📌 اگر ضامن بودن فقط با امضا در پشت چک اثبات شده، در متن دادخواست باید به همین نکته اشاره شود که امضای بدون قید، بهعنوان ضمانت تلقی شده است.
✅ هزینه دادرسی شکایت از ضامن چک
بر اساس قوانین مربوط به دعاوی مالی:
- برای چکهایی با مبلغ تا ۲۰ میلیون تومان، هزینه دادرسی ۲٫۵ درصد مبلغ چک است.
- برای چکهایی با مبلغ بیش از ۲۰ میلیون تومان، این هزینه ۳٫۵ درصد مبلغ چک خواهد بود.
- هزینه خدمات دفتر خدمات قضایی، حقالزحمه تایپ دادخواست، و در صورت استفاده از وکیل، حقالوکاله نیز به این مبالغ اضافه میشود.
اگر شخص توانایی پرداخت هزینه دادرسی را ندارد، میتواند همراه با دادخواست، دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی نیز ارائه دهد.
✅ مراجع صالح رسیدگی به شکایت از ضامن چک
تشخیص مرجع صالح بر اساس مبلغ چک و محل اقامت ضامن یا محل صدور چک صورت میگیرد:
- اگر مبلغ چک تا ۱۰۰ میلیون تومان باشد، دادگاه صلح (جانشین شورای حل اختلاف) صالح به رسیدگی است.
- اگر مبلغ چک بیش از ۱۰۰ میلیون تومان باشد، دادگاه عمومی حقوقی محل اقامت ضامن یا محل صدور یا برگشت چک صالح است.
دارنده چک اختیار دارد بین محل اقامت خوانده (ضامن)، محل صدور چک یا محل برگشت چک، یکی را برای طرح دعوی انتخاب کند.
شکایت ضامن چک از صاحب چک چگونه است؟
ضامن چک پس از پرداخت وجه چک به دارنده، حق دارد علیه صادرکننده (صاحب چک) شکایت کند. این شکایت ممکن است حقوقی باشد (برای مطالبه وجه پرداختشده و خسارات) یا در موارد خاص، جنبه کیفری داشته باشد (مثل صدور چک بلامحل یا فریب ضامن). ضامن باید با مدارک پرداخت و اثبات ضمانت، دادخواست یا شکواییه خود را در دفاتر خدمات قضایی ثبت کند. مرجع رسیدگی به شکایت، بر اساس مبلغ و نوع دعوا (حقوقی یا کیفری)، دادگاه عمومی یا دادسرای محل وقوع جرم خواهد بود.
✅ شکایت حقوقی ضامن از صادرکننده چک
در صورت پرداخت وجه چک توسط ضامن، او میتواند دعوای حقوقی علیه صادرکننده (صاحب چک) طرح کند. این شکایت در قالب دعوای مطالبه وجه پرداختی توسط ضامن شناخته میشود و ضامن میتواند موارد زیر را مطالبه کند:
- مبلغی که بابت چک پرداخت کرده است؛
- خسارت تأخیر تأدیه از زمان پرداخت؛
- هزینه دادرسی و سایر هزینههای انجامشده.
این دعوا میتواند در دادگاه عمومی حقوقی محل اقامت صادرکننده یا محل انجام تعهد (پرداخت وجه) طرح شود.
✅ شکایت کیفری ضامن از صاحب چک
در برخی موارد، رفتار صادرکننده ممکن است جنبه کیفری نیز داشته باشد. برای مثال، اگر صاحب چک از ابتدا با نیت سوء اقدام به صدور چک بلامحل کرده باشد یا ضامن را با اطلاعات نادرست فریب داده باشد، ضامن میتواند شکایت کیفری هم مطرح کند.
- عنوان شکایت میتواند صدور چک بلامحل، کلاهبرداری، موارد مربوط به خیانت در امانت بابت چک یا سایر جرائم وابسته باشد.
- رسیدگی به این شکایات در دادسرای محل وقوع جرم آغاز شده و پس از تحقیقات، به دادگاه کیفری ارسال میشود.
برای طرح شکایت کیفری، تنظیم دقیق شکواییه ضروری است؛ در غیر این صورت، ممکن است دادسرا آن را نپذیرد.
⚖️ ضامن چگونه باید شکایت خود را تنظیم کند؟
برای موفقیت در شکایت، ضامن باید:
- مدارک پرداخت وجه چک را داشته باشد (مثل فیش بانکی، رسید رسمی یا رأی دادگاه قبلی)؛
- مدرکی دال بر رابطه ضمانت با صادرکننده چک ارائه کند (مثلاً معرفینامه به بانک، قرارداد ضمانت یا امضای رسمی پشت چک)؛
- شرح دقیقی از ماجرا و تاریخ پرداختها در متن شکواییه یا دادخواست بنویسد.
اگر شکایت کیفری به دلیل فقدان عنوان مجرمانه رد شود، ضامن همچنان میتواند دعوای حقوقی مطرح کند.
نمونه رأی محکومیت ضامن و صادرکننده چک و نکات مهم استنادی
برای درک بهتر نحوه عملکرد دادگاهها در پروندههای مربوط به شکایت از ضامن چک، بررسی نمونه آرا و استنادهای قضایی میتواند بسیار راهگشا باشد. در ادامه، یک نمونه رأی واقعی از محکومیت تضامنی ضامن و صادرکننده چک آوردهایم که بهخوبی نشان میدهد چگونه دادگاه با استناد به قوانین تجارت و آیین دادرسی مدنی، مسئولیت هر دو را به رسمیت میشناسد.
📜 نمونه رأی دادگاه در مطالبه وجه چک
در خصوص دعوی آقای الف.الف. علیه آقای ف.م. (صادرکننده) و آقایان ع.الف. و ع.ن. (ضامنین) به خواسته مطالبه وجه چک به مبلغ ۹۲۰ میلیون ریال به همراه خسارات قانونی؛ دادگاه پس از بررسی چک، گواهی عدم پرداخت و اظهارات خواندگان، با توجه به اینکه هر سه نفر چک را امضا کردهاند (دو نفر به عنوان ضامن)، و دفاعیات آنها را در مورد عدم اطلاع از اصلاح مبلغ چک غیرواقعی تشخیص داد، رأی به محکومیت تضامنی هر سه خوانده صادر نمود.
مستند رأی: مواد ۱۹۸، ۵۱۹ آیین دادرسی مدنی، ۱۳۰۱ قانون مدنی، مواد ۳۰۹ تا ۳۱۴ قانون تجارت و تبصره ماده ۲ قانون صدور چک. رأی ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ قابل تجدیدنظر است.
✅ نکات مهم این رأی:
- امضای ضامن در هر ساعتی پس از صدور چک باشد، اگر بدون قید و توضیح باشد، بهعنوان ضمانت تلقی میشود.
- ضمانت بدون آگاهی از مبلغ نهایی چک، اگر اثبات نشود، از مسئولیت ضامن نمیکاهد.
- دادگاه هم صادرکننده و هم ضامنها را به صورت تضامنی مسئول دانسته و به پرداخت اصل وجه و خسارات محکوم کرده است.
- استنادات قانونی دقیق به مواد قانون تجارت و آیین دادرسی نشان میدهد چک هنوز یکی از مستندترین ابزارهای مطالبه حقوقی در محاکم است.
📌 نتیجهگیری: اگر ضامن هستید و پشت چک را امضا میکنید، باید از عواقب حقوقی و مالی آن آگاه باشید، چرا که ممکن است همانند صادرکننده، به پرداخت کل مبلغ محکوم شوید.
نمونه دادخواست شکایت از ضامن چک
ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی
با سلام
احتراماً به استحضار میرساند اینجانب …………… فرزند ………….. به شماره ملی …………… ساکن ……………….، دارنده یک فقره چک به شماره …………. مورخ …………. به مبلغ ……….. ریال صادره از حساب آقای …………. (صادرکننده چک) میباشم.
پس از سررسید چک و مراجعه به بانک، به علت عدم موجودی کافی، چک مذکور منتهی به صدور گواهی عدم پرداخت گردید. با توجه به اینکه خوانده (آقای ………….) به عنوان ضامن، پشت چک را امضا نموده است، بر اساس مواد ۲۴۹، ۳۱۵ و ۴۰۳ قانون تجارت، مسئول پرداخت وجه چک میباشد.
با عنایت به مراتب فوق، تقاضای صدور حکم به محکومیت تضامنی خوانده به پرداخت مبلغ …………. ریال به عنوان اصل خواسته، به انضمام خسارت تأخیر تأدیه، هزینه دادرسی و سایر خسارات قانونی را دارم.
با تشکر
نام و نام خانوادگی خواهان
امضا
سوالات متداول
در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون شکایت از ضامن چک و همچنین شکایت ضامن چک از صادر کننده چک مطرح شده است:
❓ من به دوستم اعتماد کردم و ضامن چکش شدم، ولی الان چک برگشت خورده و مجبور شدم کل مبلغ رو بدم. آیا میتونم از خودش شکایت کنم و پولمو پس بگیرم؟
✅ بله. اگر شما بهعنوان ضامن، وجه چک را به دارنده پرداخت کردهاید، طبق قانون تجارت و قواعد مدنی، میتوانید با ارائه مدارک پرداخت، علیه صادرکننده چک (دوستتان) دادخواست مطالبه وجه پرداختشده بدهید. در این دعوا، شما بهعنوان «ضامن متضرر» شناخته میشوید و حق دارید اصل مبلغ پرداختشده به همراه خسارات قانونی را از وی مطالبه کنید.
❓ پشت چک فقط اسم من و امضام هست ولی ننوشتم که ضامنم. الان دارنده ازم شکایت کرده؛ میتونه ثابت کنه ضامنم؟
✅ در رویه قضایی، اگر پشت چک فقط امضای شما باشد و توضیحی نوشته نشده باشد، دادگاه ممکن است امضای شما را بهعنوان ضمانت ضمنی تفسیر کند، مگر اینکه خلاف آن را ثابت کنید. یعنی اگر ادعا دارید که صرفاً برای انتقال چک امضا کردهاید، باید بتوانید مدارکی برای این موضوع ارائه دهید. در غیر این صورت، ممکن است همانند ضامن مسئول شناخته شوید.
❓ من یک سال بعد از برگشت خوردن چک از ضامن شکایت کردم ولی دادگاه گفت مهلتت تموم شده! واقعاً مهلت شکایت از ضامن داره؟
✅ این اشتباه متداول بین برخی مراجعهکنندگان است. اگر ضامن واقعی چک باشید، طبق رأی وحدت رویه دیوان عالی کشور، مهلت ۱۵ یا ۴۵ روزه برگشت چک شامل شما نمیشود و میتوان حتی پس از آنهم از ضامن شکایت کرد. اما اگر امضای شما بهعنوان ظهرنویس تلقی شود (یعنی انتقالدهنده چک نه ضامن)، در این صورت مهلت طرح دعوا محدود به ۱۵/۴۵ روز + حداکثر یک سال از تاریخ برگشت است.