در نظام حقوقی ایران، طلاق اصولاً در اختیار مرد قرار دارد؛ اما قانون مدنی شرایطی را در نظر گرفته که زن نیز بتواند برای پایان دادن به زندگی مشترک، از دادگاه خانواده درخواست طلاق کند. برخلاف مرد، زن برای طلاق نیازمند ارائه دلایل قانونی و قابل اثبات است.

این دلایل در مواد مختلف قانون مدنی و شروط ضمن عقد ازدواج پیشبینی شدهاند. زنانی که با مشکلات جدی در زندگی زناشویی روبهرو هستند، میتوانند با آشنایی با این راهها، از طریق قانونی اقدام به جدایی کنند. در این مقاله، مهمترین راههای طلاق از طرف زن، مبانی حقوقی آنها، و نحوه اثباتشان در دادگاه بهصورت کامل بررسی میشود.
راه های طلاق از طرف زن
در قانون مدنی ایران، طلاق بهصورت پیشفرض در اختیار مرد قرار دارد، اما زن نیز میتواند در شرایط خاصی، با استناد به دلایل مشخص و قانونی، از دادگاه درخواست طلاق کند. زن میتواند در صورت وجود دلایل قانونی مانند عسر و حرج، عدم پرداخت نفقه، تحقق شروط ۱۲گانه عقدنامه، غیبت طولانی شوهر، یا داشتن وکالت در طلاق، از دادگاه تقاضای طلاق کند. طلاق توافقی یا طلاق خلع نیز از دیگر راههای قانونی است.
1. طلاق به دلیل عسر و حرج
بر اساس ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی، اگر ادامه زندگی برای زن با مشقت همراه باشد، او میتواند با اثبات این شرایط در دادگاه، طلاق بگیرد. مواردی مانند اعتیاد مضر شوهر، ضرب و شتم، بیمسئولیتی، ترک زندگی، نداشتن رابطه جنسی متعارف، بیماریهای صعبالعلاج، و حتی خیانت یا تحقیر مستمر، از مصادیق قانونی و پذیرفته شده عسر و حرج محسوب میشوند. زن باید با مدارکی مانند گواهی پزشکی قانونی، شهادت شهود، یا گزارشهای معتبر، مشقت را برای دادگاه اثبات کند.
2. طلاق به دلیل عدم پرداخت نفقه
مطابق ماده ۱۱۲۹ قانون مدنی، در صورتی که شوهر از پرداخت نفقه به زن امتناع کند یا از نظر مالی توانایی آن را نداشته باشد و این امر قابل اثبات باشد، زن میتواند از دادگاه تقاضای طلاق کند. همچنین اگر مرد به حکم دادگاه برای پرداخت نفقه پایبند نباشد، دادگاه میتواند حکم طلاق صادر کند. ترک انفاق حداقل برای ۶ ماه متوالی نیز یکی از شرایط طلاق است.
3. طلاق با تحقق شروط دوازدهگانه عقدنامه
در سند ازدواج، ۱۲ شرط چاپی وجود دارد که در صورت امضای مرد و تحقق یکی از آنها، زن وکیل در طلاق میشود. از جمله این شروط: اعتیاد مضر، حبس طولانی، ضرب و شتم، غیبت بلندمدت، ناباروری، ازدواج مجدد بدون رضایت زن، اشتغال به شغل نامناسب، و… است. اگر یکی از این شروط اتفاق بیفتد و زن بتواند آن را اثبات کند، میتواند بهعنوان وکیل شوهر، از طریق دادگاه خود را مطلقه کند.
4. طلاق به دلیل غیبت یا مفقودالاثر بودن شوهر
مطابق ماده ۱۰۲۹ قانون مدنی، اگر مرد به مدت ۴ سال تمام مفقودالاثر باشد، زن میتواند از دادگاه تقاضای طلاق کند. همچنین اگر غیبت شوهر کمتر از ۴ سال باشد اما به قدری طولانی و بدون توجیه باشد که برای زن مشقت ایجاد کند، میتواند ذیل عنوان عسر و حرج یا شروط دوازدهگانه از این غیبت بهعنوان دلیل طلاق استفاده کند.
5. طلاق با داشتن وکالت در طلاق (حق طلاق)
اگر زن در عقدنامه یا سند رسمی جداگانه، وکالت بلاعزل در طلاق داشته باشد، میتواند بدون نیاز به اثبات عسر و حرج یا سایر دلایل، به وکالت از شوهر، دادخواست طلاق ثبت کرده و خود را مطلقه نماید. این یکی از سریعترین و قطعیترین راههای قانونی طلاق از طرف زن است.
6. طلاق توافقی به ابتکار زن
اگرچه طلاق توافقی مستلزم رضایت هر دو طرف است، اما در بسیاری موارد، زن آغازکننده درخواست است و با مذاکره و توافق با شوهر، میتواند در کوتاهترین زمان ممکن و بدون دعوای قضایی طولانی، به طلاق دست یابد. این روش معمولاً بین ۱۵ تا ۳۰ روز زمان میبرد.
7. طلاق خلع با بذل مهریه
در صورتی که زن از شوهر کراهت شدید داشته باشد، میتواند از طریق طلاق خلع اقدام کند؛ یعنی در ازای بخشیدن تمام یا بخشی از مهریه، شوهر را به طلاق راضی کند. اگر شوهر بپذیرد، طلاق بهصورت خلع و با رضایت طرفین انجام میشود. در غیر این صورت، باید از سایر دلایل قانونی استفاده کرد.
راه اول: طلاق به استناد عسر و حرج
یکی از اصلیترین و پرکاربردترین راههای طلاق از طرف زن، استناد به عسر و حرج است. مطابق ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی، هرگاه ادامه زندگی برای زن با مشقتی شدید همراه شود که تحمل آن دشوار یا غیرممکن باشد، میتواند با اثبات این وضعیت در دادگاه، درخواست طلاق بدهد. دادگاه در صورت احراز شرایط، شوهر را مجبور به طلاق میکند یا رأساً حکم طلاق را صادر مینماید.
🔍 مصادیق قانونی عسر و حرج
بر اساس تبصره ماده ۱۱۳۰ و رویه قضایی، مصادیق زیر بهعنوان نمونههایی از عسر و حرج پذیرفته شدهاند:
- اعتیاد شوهر به مواد مخدر یا مشروبات الکلی که به زندگی مشترک آسیب زده باشد.
- ضرب و شتم، توهین یا رفتار خشن مکرر که تحمل آن عرفاً دشوار باشد.
- محکومیت قطعی شوهر به حبس ۵ سال یا بیشتر.
- ترک زندگی خانوادگی حداقل ۶ ماه متوالی یا ۹ ماه متناوب در یک سال، بدون عذر موجه.
- ابتلا به بیماریهای صعبالعلاج جسمی یا روانی که ادامه زندگی را غیرممکن کند.
- بلاتکلیفی شدید، بیتوجهی افراطی، رابطه جنسی غیرمتعارف، خیانت، تهدید یا تحقیر مستمر.
📌 این فهرست حصری نیست؛ اگر زن بتواند هر وضعیت دیگری را که موجب مشقت شدید است، اثبات کند، دادگاه میتواند آن را نیز مصداق عسر و حرج بداند.
🔍 نحوه اثبات عسر و حرج در دادگاه
برای اینکه زن بتواند با استناد به عسر و حرج طلاق بگیرد، باید ادعای عسر و حرج را با مدارک قابل قبول اثبات کند. این مدارک میتواند شامل موارد زیر باشد:
- گزارش پزشکی قانونی در مورد آثار جسمی یا روحی آسیبها
- پروندههای کیفری ثبتشده مانند شکایت از ضرب و شتم یا تهدید
- گزارشهای کلانتری یا اورژانس اجتماعی
- گواهی شهود مانند همسایگان یا بستگان
- مکاتبات، چتها، پیامکها، فیلم یا عکسهایی که مشقت را نشان دهد
- پرونده ترک انفاق یا گزارش عدم حضور شوهر در منزل
اثبات عسر و حرج نیازمند مشاوره حقوقی قوی است؛ زیرا قاضی تنها در صورت احراز مستدل و مستند، حکم طلاق صادر میکند.
عدم پرداخت نفقه به عنوان راهی برای طلاق
یکی دیگر از راههای قانونی طلاق از طرف زن، عدم پرداخت نفقه توسط شوهر است. مطابق ماده ۱۱۲۹ قانون مدنی، اگر مرد نفقه زن را پرداخت نکند یا به دلایلی مانند فقر، بیماری یا بیکاری از پرداخت آن عاجز باشد، زن میتواند از دادگاه خانواده درخواست طلاق دهد. نفقه شامل تمام نیازهای متعارف زن است، مانند مسکن، پوشاک، غذا، هزینههای درمان و… . این موضوع یکی از سادهترین راههای طلاق برای زن است، به شرطی که بتواند آن را اثبات کند.
🔍 مبنای قانونی طلاق به علت نفقه
در ماده ۱۱۲۹ قانون مدنی آمده است:
“در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه و عدم امکان اجرای حکم دادگاه و الزام وی به دادن نفقه، زن میتواند برای طلاق به حاکم رجوع نماید و حاکم شوهر را اجبار به طلاق مینماید و در صورت عدم امکان اجبار، زن به حکم دادگاه طلاق داده میشود.”
همچنین، یکی از شروط ۱۲گانه عقدنامه نیز همین موضوع است. اگر مرد حداقل شش ماه نفقه ندهد، زن طبق شرط چاپی سند ازدواج و بدون نیاز به اثبات عسر و حرج، میتواند با وکالت در طلاق اقدام به جدایی نماید.
🔍 نحوه اثبات عدم پرداخت نفقه در دادگاه
برای موفقیت در این مسیر، زن باید یکی از این دو حالت را برای اثبات عدم پرداخت نفقه کند:
-
امتناع آگاهانه شوهر از پرداخت نفقه
-
با ارائه شکایت رسمی «ترک انفاق» در دادگاه کیفری
-
اثبات با فیش بانکی، پیامها، مکاتبات یا شهادت شهود
-
-
عجز شوهر از پرداخت نفقه
-
با استعلام از مراجع رسمی یا معرفی وضعیت مالی نامناسب مرد
-
مثل نداشتن شغل، فقر شدید، بیماری یا محکومیت مالی
-
📌 در صورت موفقیت در اثبات، دادگاه ابتدا مرد را ملزم به پرداخت نفقه میکند و اگر اجرای حکم ممکن نبود، حکم طلاق صادر میشود.
طلاق با تحقق شروط دوازدهگانه عقدنامه
یکی از راههای معتبر و قانونی طلاق از طرف زن، تحقق یکی از شروط دوازدهگانه مندرج در سند ازدواج است. این شروط هنگام عقد ازدواج توسط شوهر امضا میشوند و در صورت وقوع هرکدام، زن میتواند با استناد به آنها و بدون نیاز به اثبات عسر و حرج، و بدون نیاز به دلایل محکمه پسند برای طلاق از طرف زن، از دادگاه تقاضای طلاق کند. این شروط به زن وکالت در طلاق میدهند، مشروط بر اینکه وقوع آن شرط قابل اثبات باشد.
🔍 معرفی شروط دوازدهگانه طلاق
در عقدنامههای رسمی چاپی، ۱۲ شرط خاص آمده که در صورت تحقق هریک از آنها، زن حق دارد خود را به وکالت از شوهر طلاق دهد. این شروط عبارتاند از:
- عدم پرداخت نفقه یا سایر حقوق واجب زن به مدت ۶ ماه
- سوء رفتار یا سوء معاشرت مرد به حدی که ادامه زندگی را برای زن غیرقابل تحمل کند
- ابتلای مرد به امراض صعبالعلاج که سلامت زن را به خطر بیندازد
- دیوانگی شوهر در حالتی که امکان فسخ نکاح شرعی نباشد
- اشتغال مرد به شغلی که خلاف مصالح خانوادگی یا حیثیت زن باشد
- حبس قطعی مرد به ۵ سال یا بیشتر یا بازداشت به علت عجز از پرداخت جریمه نقدی
- اعتیاد شوهر به مواد مخدر یا الکل بهگونهای که به زندگی آسیب بزند
- ترک زندگی خانوادگی توسط مرد برای حداقل ۶ ماه متوالی یا ۹ ماه متناوب
- محکومیت مرد به جرمی که خلاف شئون خانوادگی زن باشد
- ناباروری یا عقیم بودن مرد پس از گذشت ۵ سال از ازدواج
- غیبت مرد بهگونهای که مفقودالاثر محسوب شود و ۶ ماه پس از مراجعه زن نیز یافت نشود
- ازدواج مجدد مرد بدون رضایت زن اول یا عدم رعایت عدالت بین همسران
🔍 نحوه استفاده از وکالت در طلاق بر اساس شروط
اگر زوجه بتواند تحقق یکی از این شروط را اثبات کند (مثلاً با ارائه حکم دادگاه، گزارش پزشکی، سوابق کیفری یا شهادت شهود)، دادگاه بر اساس وکالتنامه ضمن عقد زن را مجاز به طلاق میداند. در این حالت:
- نیازی به اثبات عسر و حرج نیست
- طلاق میتواند به صورت خلع یا طلاق توافقی همراه با بذل مهریه انجام شود
- زن معمولاً به دفترخانه طلاق مراجعه کرده و صیغه طلاق را اجرا میکند
📌 در صورتی که شوهر شروط را امضا نکرده باشد یا امضای آنها قابل اثبات نباشد، امکان استفاده از این روش وجود ندارد و باید از مسیرهای دیگر مانند عسر و حرج یا عدم پرداخت نفقه اقدام کرد.
طلاق به دلیل غیبت یا مفقودالاثر بودن شوهر
یکی دیگر از راههای طلاق از طرف زن، غیبت طولانی یا مفقودالاثر شدن شوهر است. اگر مرد برای مدت طولانی بدون اطلاع یا عذر موجه ناپدید شود یا ارتباطش را با خانواده قطع کند، زن میتواند از طریق دادگاه خانواده برای طلاق اقدام کند. در این مورد، قانون مدنی ایران دو مسیر متفاوت ارائه داده: یکی در قالب عسر و حرج و دیگری در قالب ماده ۱۰۲۹ و ۱۰۲۳ برای طلاق به دلیل فقدان شوهر.
🔍 استناد به ماده ۱۰۲۹ و ۱۰۲۳ قانون مدنی
مطابق ماده ۱۰۲۹ قانون مدنی:
“هرگاه شخصی چهار سال تمام غایب مفقودالاثر باشد، زن او میتواند از دادگاه تقاضای طلاق کند.”
در چنین شرایطی، طبق ماده ۱۰۲۳، دادگاه موظف است:
- در ۳ نوبت متوالی در روزنامههای کثیرالانتشار و محلی آگهی عمومی منتشر کند.
- از هر کسی که از وضعیت شوهر خبری دارد دعوت کند اطلاع دهد.
- اگر تا یک سال پس از اولین آگهی خبری از شوهر نرسید، دادگاه میتواند حکم موت فرضی صادر کرده و اجازه طلاق بدهد.
📌 در این روش، زن پس از صدور حکم طلاق، عده وفات نگه میدارد نه عده طلاق (بر اساس ماده ۱۱۵۶).
🔍 تفاوت غیبت عادی و غیبت موجب طلاق
نکته بسیار مهمی که باید به آن توجه شود، تفاوت بین غیبت عادی مرد و مفقودالاثر بودن اوست:
- اگر مرد فقط مدتی منزل را ترک کرده اما محل زندگیاش مشخص است، این مورد میتواند ذیل عسر و حرج یا شروط دوازدهگانه قرار گیرد.
- اما اگر هیچ اثری از مرد در دست نباشد، نشانی مشخصی نداشته باشد، و ارتباطش با خانواده کاملاً قطع شده باشد، آنگاه زن باید از مسیر طلاق ناشی از غیبت طولانی طبق ماده ۱۰۲۹ اقدام کند.
- غیبتهای کوتاهمدت یا رفتوآمدهای پراکنده، بهتنهایی برای صدور حکم طلاق کافی نیست، مگر آنکه موجب مشقت شدید زن شود که بتوان آن را ذیل عسر و حرج اثبات کرد.
داشتن وکالت بلاعزل؛ ساده ترین راه برای طلاق از طرف زن
یکی از سریعترین و بیدردسرترین راههای طلاق از طرف زن، داشتن وکالت در طلاق از سوی شوهر است. این وکالت ممکن است بهصورت شرط ضمن عقد در سند ازدواج یا در قالب وکالتنامه رسمی محضری به زن داده شده باشد. در چنین حالتی، زن میتواند بدون نیاز به اثبات عسر و حرج یا سایر دلایل، به وکالت از شوهر دادخواست طلاق ثبت کند و خود را مطلقه نماید.
🔍 شرایط اعتبار وکالتنامه طلاق
برای اینکه زن بتواند از این حق استفاده کند، وکالت در طلاق باید شرایط زیر را داشته باشد:
- رسمی و ثبتشده باشد؛ چه در سند ازدواج، چه در دفتر اسناد رسمی
- وکالت بلاعزل باشد؛ یعنی مرد نتواند بعداً آن را لغو کند
- در متن وکالتنامه، اختیار مراجعه به دادگاه، بذل مهریه، تعیین نوع طلاق و اجرای آن به صراحت قید شده باشد
- برخی وکالتنامهها مشروط به بذل کامل یا جزئی مهریه هستند؛ در این صورت، زن باید همان شرط را رعایت کند
📌 اگر وکالت فقط شفاهی یا غیررسمی باشد، فاقد اعتبار قانونی است و نمیتوان با آن اقدام به طلاق کرد.
🔍 مراحل استفاده از وکالت در طلاق توسط زن
استفاده از حق طلاق در این روش، فرآیندی سادهتر و کمتنشتر نسبت به سایر روشها دارد:
- ارائه وکالتنامه رسمی معتبر به همراه سایر مدارک به دفتر خدمات الکترونیک قضایی
- ثبت دادخواست طلاق از طرف زن به وکالت از مرد
- حضور در جلسات مشاوره یا حل اختلاف (در صورت نیاز حوزه قضایی)
- صدور گواهی عدم امکان سازش از سوی دادگاه
- مراجعه به دفترخانه طلاق و اجرای صیغه طلاق
📌 این نوع طلاق معمولاً در قالب طلاق خلع یا بائن غیرمدخوله انجام میشود و مدت زمان آن بین ۲ هفته تا ۲ ماه متغیر است.
طلاق توافقی به درخواست زن
طلاق توافقی، یکی از سریعترین و سادهترین راههای پایان دادن به زندگی مشترک است که با رضایت متقابل زوجین انجام میشود. گرچه این نوع طلاق «دوطرفه» است، اما در بسیاری موارد، زن آغازکننده و پیگیر اصلی آن است و مرد با شرایطی که پیشنهاد میشود، موافقت میکند. در طلاق توافقی، زن نیازی به اثبات دلایل ندارد و پرونده در مدت زمان کوتاهتری نهایی میشود.
🔍 شرایط و فرآیند طلاق توافقی
برای انجام طلاق توافقی، شرایط زیر لازم است:
-
توافق زن و شوهر درباره همه مسائل مهم در توافق نامه طلاق ذکر شود،مانند:
-
میزان مهریه (بذل یا دریافت آن)
-
نفقه معوقه
-
اجرتالمثل
-
حضانت فرزندان و نحوه ملاقات
-
جهیزیه و داراییها
-
- حضور در جلسات مشاوره اجباری خانواده
- ثبت دادخواست طلاق توافقی در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
- صدور گواهی عدم امکان سازش توسط دادگاه خانواده
- مراجعه به دفترخانه طلاق و اجرای صیغه
📌 این نوع طلاق معمولاً در مدت ۱۵ تا ۳۰ روز قابل انجام است.
🔍 مزایا و محدودیتهای طلاق توافقی برای زنان
مزایا:
- بدون نیاز به اثبات عسر و حرج یا دلایل دیگر
- سریعتر و کمهزینهتر از سایر روشها
- امکان تعیین شرایط مالی و حضانتی به نفع زن با مذاکره
- کمتر شدن درگیریهای قضایی و روحی
محدودیتها:
- فقط در صورت رضایت شوهر امکانپذیر است
- زن معمولاً باید بخشی از مهریه یا نفقه را ببخشد
- اگر مرد در آخرین مرحله امضا نکند، روند مختل میشود
در طلاق توافقی نیز بهتر است زن با وکیل مشورت کند تا توافقنامه نهایی، حقوق او را بهدرستی تأمین کرده باشد.
طلاق خلع با بذل مهریه توسط زن
یکی دیگر از راههای طلاق از طرف زن که در عمل نیز رایج است، طلاق خلع میباشد. این نوع طلاق زمانی مطرح میشود که زن به دلایلی از شوهر کراهت شدید دارد و حاضر است در قبال بخشیدن مهریه یا بخشی از آن، از زندگی مشترک خارج شود. طلاق خلع نیازی به اثبات عسر و حرج یا تحقق شروط عقدنامه ندارد، بلکه صرف کراهت زن از شوهر، مبنای طلاق قرار میگیرد.
🔍 شرایط قانونی طلاق خلع
بر اساس ماده ۱۱۴۶ قانون مدنی:
“طلاق خلع آن است که زن به واسطه کراهتی که از شوهر خود دارد، در مقابل مالی که به شوهر میدهد، طلاق بگیرد.”
برای این نوع طلاق، باید شرایط زیر وجود داشته باشد:
- کراهت زوجه از شوهر قابل اظهار باشد، ولی نیازی به اثبات آن نیست
- زن مالی (معمولاً تمام یا بخشی از مهریه) را به شوهر ببخشد (فدیه)
- شوهر در ازای بذل فدیه، با طلاق موافقت کند
اگر شوهر با طلاق مخالفت کند، طلاق خلع قابل اجرا نیست، مگر اینکه زن دلایل دیگری برای طلاق داشته باشد.
🔍 تفاوت طلاق خلع با سایر انواع طلاق
| موضوع | طلاق خلع | طلاق به استناد عسر و حرج |
|---|---|---|
| نیاز به دلیل قانونی | ❌ فقط کراهت زن کافی است | ✅ نیاز به اثبات مشقت شدید |
| نقش شوهر | باید موافقت کند | ممکن است اجبار شود |
| مدت زمان اجرا | سریعتر اگر شوهر موافق باشد | معمولاً طولانیتر |
| نوع طلاق | بائن است (زن نمیتواند بعد از طلاق رجوع کند) | بسته به شرایط ممکن است رجعی باشد |
| تأثیر بر مهریه | زن معمولاً مهریه را میبخشد | گاهی تمام یا بخشی را دریافت میکند |
سوالات متداول
در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون راه های طلاق از طرف زن مطرح شده است:
❓ من و همسرم ۳ ساله عقد کردیم ولی هنوز زندگی مشترک شروع نشده. ایشون نه سراغم میاد، نه نفقه میده، نه تکلیفمون رو مشخص میکنه. میتونم درخواست طلاق بدم؟
✅ بله، در صورتی که بتوانید ثابت کنید که همسرتان بهصورت عمدی از شروع زندگی مشترک خودداری کرده و نفقهای هم پرداخت نمیکند، این وضعیت میتواند مصداق عسر و حرج یا ترک انفاق باشد. شما میتوانید با تنظیم دادخواست طلاق و ارائه مستندات، از دادگاه تقاضای طلاق کنید. حتی اگر هنوز باکره باشید، مانعی برای درخواست طلاق وجود ندارد.
❓ شوهرم بهتازگی اعتیادش رو از من پنهان کرده بود و حالا فهمیدم مواد میکشه، بیکار شده و وسایل خونه رو هم فروخته. آیا این برای طلاق کافی هست؟
✅ بله، اعتیاد مضر مرد یکی از مصادیق روشن عسر و حرج است، مخصوصاً اگر باعث اختلال در زندگی، بیکاری یا آسیب به خانواده شده باشد. شما میتوانید با جمعآوری مدارک (مثل شکایت کیفری، شهادت همسایهها، گزارش کلانتری یا تست اعتیاد)، پروندهای قوی برای طلاق تشکیل دهید. بهتر است در این مسیر از وکیل خانواده کمک بگیرید.
❓ همسرم ۷ ماهه بدون هیچ دلیلی من و بچهمون رو ترک کرده و هیچ خبری ازش ندارم. میگن باید ۴ سال صبر کنم. درسته؟
✅ نه دقیقاً. اگر شوهر کاملاً مفقودالاثر باشد (یعنی هیچ اثری از محل زندگی یا ارتباط او نباشد)، ماده ۱۰۲۹ قانون مدنی میگوید باید چهار سال بگذرد تا طلاق صادر شود. اما اگر فقط خانه را ترک کرده و ارتباطش قطع شده ولی مکانش مشخص است، شما میتوانید با استناد به عسر و حرج یا شروط دوازدهگانه عقدنامه، زودتر از چهار سال درخواست طلاق دهید. این تفاوت مهم است و در روند رسیدگی تأثیر دارد.
