در میان انواع دیه‌های تعیین‌شده در قانون مجازات اسلامی، دیه دندان یکی از مواردی است که در بسیاری از پرونده‌های کیفری و تصادفات مطرح می‌شود. آسیب به دندان‌ها ممکن است در اثر ضرب و جرح عمدی یا غیرعمدی، تصادفات رانندگی یا حتی درگیری‌های ساده به وقوع بپیوندد. این آسیب‌ها شامل شکستن، لق شدن، کندن، سیاه شدن یا حتی از بین رفتن کامل دندان می‌شود که هرکدام مشمول دیه یا ارش خاص خود هستند.
با توجه به افزایش نرخ دیه در سال ۱۴۰۴، اطلاع از مبالغ دقیق دیه هر دندان (جلو، عقب، شیری، دائمی و…) برای احقاق حق و مراجعه به مراجع قضایی اهمیت مضاعفی پیدا کرده است. در این مقاله، به‌صورت کامل به بررسی دیه دندان در قانون، نحوه محاسبه، جداول دیه در سال جدید، تفاوت دندان سالم با دندان پوسیده، و نقش بیمه در پرداخت آن می‌پردازیم.
دیه دندان چیست و چه زمانی قابل مطالبه است؟
دندان نیز مانند سایر اعضای بدن، دارای عملکرد خاصی در فرآیند جویدن، تکلم و زیبایی چهره است و در نتیجه، قانونگذار برای آن دیه مشخصی در نظر گرفته است. اگر دندان فردی در اثر جنایت، درگیری، تصادف یا هر حادثه‌ای آسیب ببیند، بسته به نوع آسیب و محل دندان، امکان مطالبه دیه یا ارش وجود دارد.
طبق قانون مجازات اسلامی، دیه دندان در زمره‌ی دیه اعضا قرار می‌گیرد، نه دیه نفس. این یعنی در صورت آسیب دیدن هر دندان، می‌توان بابت همان عضو خاص دیه جداگانه دریافت کرد، حتی اگر سایر بخش‌های دهان یا فک آسیب ندیده باشند.
🔍در چه حالتی شامل ارش می شود؟
در صورتی که آسیب وارد شده منجر به از بین رفتن دندان یا اختلال در عملکرد آن شود (مانند لق شدن یا شکستن کامل)، مشمول دیه کامل همان دندان خواهد شد. اما اگر شدت آسیب کمتر باشد و دندان هنوز قابل استفاده باشد، ارش تعلق می‌گیرد؛ مبلغ ارش را پزشکی قانونی و دادگاه تعیین می‌کنند.
همچنین باید توجه داشت که دیه دندان، مستقل از دیه فک محاسبه می‌شود. اگر هم‌زمان فک و دندان آسیب ببینند، برای هرکدام دیه جداگانه در نظر گرفته می‌شود.
میزان دیه دندان در سال ۱۴۰۴ چقدر است؟
با افزایش نرخ دیه در سال ۱۴۰۴، مبالغ مربوط به دیه دندان نیز به‌صورت چشم‌گیری تغییر کرده‌اند. مطابق قانون، هر دندان بسته به محل قرارگیری آن در دهان (جلو یا عقب)، دیه متفاوتی دارد. همچنین شرایطی مانند سیاه‌شدن، شکستگی یا لق شدن دندان، می‌تواند در میزان دیه مؤثر باشد.
براساس اعلام رسمی قوه قضائیه، دیه کامل انسان در سال ۱۴۰۴ برابر با ۱,۶ میلیارد تومان در ماه‌های عادی و ۲,۱۳۳,۰۰۰,۰۰۰ تومان در ماه‌های حرام تعیین شده است.
دیه دندان جلو و عقب بر اساس قانون
در ماده ۶۱۶ قانون مجازات اسلامی آمده است:
- دندان‌های جلو شامل دندان‌های پیش، چهارتایی و نیش (در مجموع ۱۲ عدد) هستند و دیه هرکدام برابر با یک‌بیستم دیه کامل معادل ۸۰ میلیون تومان است
- دندان‌های عقب شامل دندان‌های ضاحک و ضرس یا آسیاب (در مجموع ۱۶ عدد) هستند و دیه هرکدام برابر با یک‌چهلم دیه کامل معادل ۴۰ میلیون تومان است.
در صورتی که فرد به‌صورت خلقتی یا به‌علت بیماری، کمتر از ۲۸ دندان دائم داشته باشد، مجموع دیه دندان‌ها به همان نسبت کاهش پیدا می‌کند. این قاعده طبق ماده ۶۱۸ قانون مجازات اسلامی اعمال می‌شود.
⚖️ دیه دندان پوسیده از نظر قانون
اگر دندان علی‌رغم پوسیدگی همچنان دارای منفعت (مانند توانایی جویدن یا تکلم) باشد، کندن یا شکستن آن مشمول دیه کامل خواهد بود. اما اگر پوسیدگی به حدی باشد که عملکرد دندان را از بین برده باشد، در صورت آسیب، تنها ارش تعلق می‌گیرد. میزان ارش یا کاهش دیه نیز با نظر پزشکی قانونی و براساس درصد سلامت باقی مانده دندان تعیین می‌شود.
دیه لق شدن دندان، سیاه شدن و ترک‌خوردگی دندان
آسیب‌های جزئی‌تر نسبت به کنده شدن کامل دندان نیز در قانون مجازات اسلامی مشمول دیه یا ارش هستند. برخی از این موارد مانند لق شدن دندان، سیاه شدن یا ترک‌خوردگی آن در موادی جداگانه بررسی شده‌اند. مبنای تعیین مبلغ در این نوع صدمات، این است که آیا آسیب‌دیدگی در «حکم از بین رفتن دندان» محسوب می‌شود یا خیر.
🦷 دیه دندان لق: در حکم از بین رفتن یا ارش؟
بر اساس ماده ۶۲۰ قانون مجازات اسلامی:
«ایجاد ترک یا لق کردن دندان هرگاه در حکم از بین بردن آن باشد، موجب دیه همان دندان و در غیر این صورت موجب ارش است.»
یعنی اگر دندانی آن‌قدر لق شود که دیگر قابلیت استفاده نداشته باشد (مثلاً در جویدن یا تکلم دچار مشکل شده باشد)، همانند کنده شدن کامل تلقی شده و دیه کامل آن دندان باید پرداخت شود. اما اگر لق شدگی باعث از بین رفتن عملکرد نشود (دندان همچنان قابل استفاده باشد)، آنگاه ارش تعیین می‌شود؛ مبلغی که با نظر پزشکی قانونی و تأیید دادگاه مشخص می‌گردد.
🦷 دیه سیاه شدن دندان یا تغییر رنگ
مطابق ماده ۶۱۹ قانون:
«اگر دندانی در اثر جنایت، سیاه شود و نیفتد، دیه آن دو سوم دیه همان دندان است. اگر دندان از قبل سیاه بوده باشد و کنده شود، یک سوم دیه همان دندان پرداخت می‌شود.»
بنابراین دیه سیاه شدن دندان بر اثر جنایت معادل 2/3 دیه همان دندان است و دیه کندن دندان از پیش سیاه شده برابر 1/3 دیه همان دندان محاسبه خواهد شد. اگر دندان فقط تغییر رنگ دهد (مثلاً زرد یا قهوه‌ای شود) و سیاه نشود، و عملکردش باقی بماند، ارش تعلق می‌گیرد.
🦷 دیه ترک‌خوردگی یا شکافتن دندان
ترک خوردن یا شکافتن دندان اگر عملکرد دندان را به‌طور کامل از بین ببرد، طبق ماده ۶۲۰، مشمول دیه کامل است. در غیر این صورت، ارش تعلق می‌گیرد. تشخیص این موضوع، که آیا آسیب وارده در حکم از بین رفتن دندان است یا نه، به عهده پزشکی قانونی است و مستندات بالینی نقش کلیدی دارند.
دیه شکستن یا کندن دندان طبق مواد قانونی
یکی از شایع‌ترین آسیب‌های وارده به دندان، شکستن یا کنده شدن آن است که در قانون مجازات اسلامی به‌صورت دقیق در مواد ۶۲۲ تا ۶۲۵ بررسی شده است. میزان دیه در این موارد، بسته به محل دندان، میزان آسیب، وجود یا عدم وجود ریشه، و وضعیت دندان جایگزین متفاوت خواهد بود.
⚖️ دیه شکستن دندان با حفظ ریشه (ماده ۶۲۲)
طبق ماده ۶۲۲ قانون مجازات اسلامی:
«شکستن آن مقدار از دندان که نمایان است با بقای ریشه، دیه همان دندان را دارد و اگر کسی بعد از شکستن مقدار مزبور، ریشه را بکند، خواه مرتکب کسی باشد که مقدار نمایان دندان را شکسته است یا دیگری، ارش تعیین می‌شود.»
✅ بنابراین، اگر فقط تاج دندان شکسته شود اما ریشه در لثه باقی بماند:
- دیه کامل همان دندان پرداخت می‌شود.
- مثلاً برای دندان جلو در سال ۱۴۰۴: ۸۰ میلیون تومان.
اما اگر ریشه هم کنده شود، دیگر مشمول دیه نمی‌شود بلکه ارش تعیین می‌شود.
📌 تبصره ۱: اگر بخشی از قسمت نمایان دندان شکسته شود، به همان نسبت دیه محاسبه می‌شود.
📌 تبصره ۲: اگر قبلاً بخشی از دندان به علت حادثه یا عارضه‌ای از بین رفته باشد، دیه به همان نسبت کاهش می‌یابد.
⚖️ دیه کندن دندان دائمی (ماده ۶۲۴)
«با کنده شدن دندان دائمی، دیه همان دندان ثابت می‌شود؛ اگرچه دوباره در محل آن دندان دیگری بروید و مانند سابق شود.»
یعنی اگر دندان دائمی کنده شود و بعد از مدتی دندانی جدید (مثلاً ایمپلنت یا رشد طبیعی) جای آن را بگیرد، باز هم دیه همان دندان به‌طور کامل پرداخت می‌شود و اگر دندان جدید هم کنده شود، دیه کامل آن نیز جداگانه پرداخت می‌شود.
⚖️ دیه دندان شیری (ماده ۶۲۳)
«دیه کندن دندان شیری، یک صدم دیه کامل است؛ مگر اینکه کندن آن موجب گردد دندان دائمی نروید که در این صورت، باید دیه کامل همان دندان پرداخت شود.»
✅ پس:
- اگر دندان دائمی در جای آن رشد کند ⇒ ۱/۱۰۰ دیه کامل = ۱۶ میلیون تومان
- اگر دندان دائمی رشد نکند ⇒ دیه کامل دندان مربوطه (جلو یا عقب) تعلق می‌گیرد.
📌 نکته: شکستگی، معیوب شدن یا شکافتن دندان شیری، اگر باعث از بین رفتن منفعت آن نشود، مشمول ارش است.
⚖️ دیه دندان جایگزین یا مصنوعی (ماده ۶۵)
«اگر به جای دندان کنده‌شده، دندان دیگری یا همان دندان قرار گیرد و مانند دندان اصلی حس و حیات داشته باشد، کندن آن، دیه همان دندان را دارد؛ اما اگر حس و حیات نداشته باشد، کندن آن موجب ضمان مالی است.»
✅ یعنی:
- اگر دندان جایگزین طبیعی و زنده باشد ⇒ دیه دارد
- اگر مصنوعی یا بی‌حس باشد ⇒ فقط ضمان مالی (ارش) دارد
جدول دیه دندان در سال ۱۴۰۴ (براساس نوع دندان)
در این قسمت از مطلب جدول دیه دندان در سال 1404 به صورت کامل ارائه شده است:
| نوع دندان | مبنای قانونی | دیه در ماه عادی (تومان) | دیه در ماه حرام (تومان) |
|---|---|---|---|
| دندان جلو (پیش، نیش، چهارتایی) | ۱/۲۰ دیه کامل | ۸۰,۰۰۰,۰۰۰ | ۱۰۶,۶۵۰,۰۰۰ |
| دندان عقب (ضاحک، ضرس) | ۱/۴۰ دیه کامل | ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ | ۵۳,۳۲۵,۰۰۰ |
| سیاه‌شدن دندان جلو | ۲/۳ دیه دندان جلو | ۵۳,۳۳۳,۳۳۳ | ۷۱,۱۰۰,۰۰۰ |
| کندن دندان جلو سیاه‌شده | ۱/۳ دیه دندان جلو | ۲۶,۶۶۶,۶۶۷ | ۳۵,۵۵۰,۰۰۰ |
| سیاه‌شدن دندان عقب | ۲/۳ دیه دندان عقب | ۲۶,۶۶۶,۶۶۷ | ۳۵,۵۵۰,۰۰۰ |
| کندن دندان عقب سیاه‌شده | ۱/۳ دیه دندان عقب | ۱۳,۳۳۳,۳۳۳ | ۱۷,۷۷۵,۰۰۰ |
| دندان شیری (در صورت رویش دندان دائمی) | ۱/۱۰۰ دیه کامل | ۱۶,۰۰۰,۰۰۰ | ۲۱,۳۳۰,۰۰۰ |
| دندان شیری (در صورت نروئیدن دندان دائمی) | دیه کامل دندان جلو/عقب | ۸۰,۰۰۰,۰۰۰ یا ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ | ۱۰۶,۶۵۰,۰۰۰ یا ۵۳,۳۲۵,۰۰۰ |
سوالات متداول
در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون دیه دندان مطرح شده است:
❓ در یک دعوای خیابانی، یکی از دندان‌های جلویم شکست ولی هنوز ریشه‌اش در لثه هست. آیا دیه کامل به من تعلق می‌گیرد؟
✅ بله، اگر فقط قسمت نمایان دندان شکسته شده باشد ولی ریشه باقی مانده باشد، طبق ماده ۶۲۲ قانون مجازات اسلامی، دیه کامل همان دندان تعلق می‌گیرد. برای دندان جلو، این مبلغ در سال ۱۴۰۴ معادل ۸۰ میلیون تومان در ماه‌های عادی است.
❓ در تصادف رانندگی دندان دخترم که هنوز شیری بود کنده شد. آیا بیمه دیه می‌پردازد؟
✅ بله. اگر دندان شیری کودک کنده شده باشد و پزشکی قانونی تشخیص دهد که دندان دائمی در آینده رشد خواهد کرد، دیه آن معادل یک‌صدم دیه کامل (۱۶ میلیون تومان در سال ۱۴۰۴) خواهد بود و شرکت بیمه شخص ثالث موظف به پرداخت آن است.
❓ در یک درگیری، دندانم که قبلاً کمی پوسیده بود، کامل شکست. آیا این روی مبلغ دیه تأثیر دارد؟
✅ اگر دندان پیش از حادثه معیوب یا پوسیده بوده باشد ولی هنوز عملکرد داشت، دیه کامل تعلق می‌گیرد. اما اگر پوسیدگی به‌حدی بوده که دندان عملاً کارایی نداشته، دادگاه ممکن است به‌جای دیه کامل، فقط ارش تعیین کند. نظر پزشکی قانونی در این مورد تعیین‌کننده است.