در دنیای پرچالش روابط خانوادگی، گاهی زوجین به نقطه‌ای می‌رسند که ادامه زندگی مشترک برایشان امکان‌پذیر نیست و تصمیم به جدایی می‌گیرند. در این میان، طلاق توافقی به‌عنوان یکی از روش‌های کم‌تنش‌تر و کم‌هزینه‌تر جدایی، مورد توجه بسیاری از زوجین قرار گرفته است. اما برخلاف تصور رایج، این نوع طلاق نیز نیازمند طی مراحل مشخص قانونی و تنظیم دقیق یک توافقنامه رسمی و مکتوب است. توافق‌نامه‌ای که باید همه مسائل مهم مانند مهریه، نفقه، حضانت فرزندان، تقسیم اموال، نحوه ملاقات با فرزندان و حتی مسائل آینده را شفاف‌سازی کند.
این سند حقوقی، پایه و اساس حکم دادگاه خواهد بود و هرگونه سهل‌انگاری در تنظیم آن، می‌تواند پیامدهای جدی برای هر دو طرف به‌دنبال داشته باشد. در این مقاله، به صورت جامع به بررسی ماهیت توافقنامه طلاق توافقی، اعتبار آن، الزامات تنظیم، امکان تغییر، نحوه ثبت رسمی و نقش وکیل خواهیم پرداخت تا تصویر روشنی از این سند مهم ارائه گردد.
توافقنامه طلاق توافقی چیست؟
توافقنامه طلاق توافقی، سندی رسمی و حقوقی است که تمامی توافقات میان زوجین درباره پایان زندگی مشترک را ثبت و مستندسازی می‌کند. این توافقنامه در واقع ستون فقرات طلاق توافقی است و بدون آن، دادگاه نمی‌تواند رأی قطعی به طلاق بدهد. هدف اصلی از تنظیم چنین سندی، جلوگیری از اختلافات آینده و روشن کردن تعهدات و حقوق هر یک از طرفین است.
⚖️ توافقنامه، مبنای رأی دادگاه
دادگاه خانواده برای صدور حکم طلاق توافقی، ابتدا این توافقنامه را بررسی می‌کند. اگر محتوا با قوانین جاری کشور و مصالح فرزندان مغایرت نداشته باشد، دادگاه آن را تأیید و بر اساس آن رأی صادر می‌کند. بنابراین، اگر توافقنامه به‌درستی تنظیم نشود یا ناقص باشد، احتمال رد آن وجود دارد.
✅ چه موضوعاتی در توافقنامه درج می‌شود؟
- میزان و نحوه پرداخت مهریه یا بذل آن
- نفقه ایام عده و آینده، در صورت وجود شرایط
- وضعیت اجرت‌المثل و رضایت نسبت به دریافت یا بخشش آن
- وضعیت جهیزیه (تحویل، انصراف یا ادعا)
- حضانت فرزندان و تعیین زمان ملاقات
- نفقه فرزندان و نحوه پرداخت آن
- توافق بر مختومه کردن دعاوی قضایی بین زوجین
این توافقنامه نوعی قرارداد خصوصی تحت حاکمیت اصل آزادی اراده در قانون مدنی است. بر اساس مواد ۱۰ و ۲۱۹ قانون مدنی، تا زمانی که توافقنامه برخلاف قانون یا نظم عمومی نباشد، الزام‌آور و لازم‌الاجرا خواهد بود.
چه مواردی باید در توافقنامه طلاق توافقی قید شود؟
در توافقنامه طلاق توافقی، هر آنچه که ممکن است پس از طلاق محل اختلاف شود، باید به‌روشنی و بدون ابهام مشخص گردد. این سند نه‌تنها مبنای رأی دادگاه، بلکه مرجع رجوع طرفین در آینده است و هرگونه سهل‌انگاری در تنظیم آن می‌تواند منجر به دردسرهای حقوقی، مالی یا حتی کیفری شود.
📌 مهریه
مهریه مهم‌ترین موضوعی است که باید تکلیف آن در توافقنامه مشخص شود. در این خصوص، طرفین ممکن است یکی از گزینه‌های زیر را انتخاب کنند:
- بذل کل مهریه توسط زن در قبال طلاق
- بخشش قسمتی از مهریه و دریافت باقی آن طبق توافق
- دریافت کامل مهریه در قالب اقساط یا نقدی
توصیه می‌شود تعداد دقیق سکه یا مبلغ مهریه، نحوه پرداخت، شماره حساب یا کارت و زمان‌بندی پرداخت‌ها به‌طور کامل درج گردد.
💰 نفقه و اجرت‌المثل
باید مشخص شود که زن نسبت به نفقه ایام گذشته، جاری یا آینده و همچنین اجرت‌المثل ایام زندگی مشترک، ادعایی دارد یا خیر. در صورت وجود مطالبه، مبالغ دقیق باید ذکر شود. در غیر این صورت، باید صراحتاً قید گردد که زوجه در این خصوص ادعایی ندارد.
🧳 جهیزیه
در توافقنامه باید وضعیت جهیزیه روشن شود. معمولاً یکی از این حالت‌ها در توافقنامه درج می‌شود:
- جهیزیه قبلاً مسترد شده است.
- زوجه جهیزیه خود را مسترد می‌کند.
- زوجه در خصوص جهیزیه ادعایی ندارد.
در صورت دریافت وجه به‌جای جهیزیه نیز باید مبلغ مشخص شود.
👶 حضانت فرزندان و ملاقات
اگر زوجین دارای فرزند مشترک هستند، این بخش از مهم‌ترین قسمت‌های توافقنامه است. باید مشخص گردد:
- حضانت فرزندان با کدام‌یک از والدین است.
- روزهای ملاقات فرزند و ساعت و محل آن چگونه است.
- در صورت وجود نفقه فرزند، مبلغ آن، نحوه پرداخت و شماره حساب مشخص شود.
- درصد افزایش سالیانه نفقه (معمولاً ۱۰ درصد) درج گردد.
- امکان تعیین داور یا کارشناس برای حل‌وفصل موارد اختلاف آینده نیز پیشنهاد می‌شود.
⚖️ مختومه کردن پرونده‌های حقوقی و کیفری
در بسیاری از موارد، زوجین پیش از طلاق، شکایاتی علیه هم مطرح کرده‌اند. در توافقنامه باید صراحتاً قید شود که کلیه دعاوی حقوقی و کیفری متقابل مختومه می‌شود و شماره پرونده‌ها در متن آورده شود.
نحوه نگارش متن توافقنامه طلاق توافقی چگونه است؟
برای آنکه توافقنامه طلاق توافقی از منظر قانونی معتبر باشد و در روند رسیدگی قضایی به مشکلی برنخورد، باید با دقت و مطابق ضوابط حقوقی تنظیم گردد. متن این سند، نقش تعیین‌کننده‌ای در صدور حکم دادگاه دارد و هرگونه ابهام یا اشتباه نگارشی، می‌تواند باعث اختلافات بعدی یا حتی بی‌اعتباری آن شود.
✅ ویژگی‌های ضروری متن توافقنامه طلاق توافقی
- زبان رسمی و حقوقی: متن باید با ادبیات حقوقی و بدون اصطلاحات عامیانه تنظیم شود.
- بیان شفاف و غیر مبهم: عباراتی مانند «در صورت تمایل»، «احتمالاً»، یا «بعداً تصمیم‌گیری می‌شود» نباید در متن وجود داشته باشد.
- اطلاعات کامل زوجین: نام، نام پدر، شماره ملی، شناسنامه، محل سکونت و شماره تماس هر دو طرف باید دقیق قید شود.
- جزئی‌نویسی در موارد مالی: تاریخ، مبلغ، روش پرداخت (نقد، کارت‌به‌کارت، اقساط)، شماره حساب و مهلت پرداخت مشخص باشد.
📌 مثال‌هایی از نگارش صحیح
-
«زوجه تعداد ۵۰۰ سکه بهار آزادی از مهریه خود را در قبال اجرای صیغه طلاق بذل می‌نماید و حق رجوع به ما بذل را از خود سلب و ساقط می‌نماید.»
-
«زوج مکلف است مبلغ ۱۰ میلیون تومان نفقه فرزندان را هر ماه تا پنجم هر ماه به شماره کارت ۶۲۷۳… واریز نماید.»
⚠️ اجتناب از نگارش شفاهی یا غیر مکتوب: توافق‌های شفاهی هیچ اعتباری در دادگاه ندارند. بنابراین حتی اگر زوجین به‌صورت دوستانه توافق کرده‌اند، حتماً باید توافقنامه مکتوب و دارای امضا و اثرانگشت هر دو طرف باشد.
📝 نکته: استفاده از فرم‌های آماده توافقنامه: امروزه نمونه فرم‌های توافقنامه در فضای مجازی یا دفاتر وکالت موجود است. با این حال، استفاده کورکورانه از آنها ممکن است باعث تضییع حقوق طرفین شود. بهتر است نگارش متن نهایی با نظارت وکیل انجام شود یا لااقل توسط کارشناسان حقوقی بررسی گردد.
آیا می‌توان توافقنامه طلاق توافقی را تغییر داد؟
یکی از پرسش‌های متداول زوجینی که تصمیم به طلاق توافقی گرفته‌اند این است که آیا امکان تغییر مفاد توافقنامه پس از امضا یا حتی بعد از صدور رأی دادگاه وجود دارد یا خیر؟ پاسخ این سؤال به مرحله‌ای که طلاق در آن قرار دارد بستگی دارد و در قوانین مدنی و رویه قضایی نیز به این مسئله پرداخته شده است.
✅ تغییر توافقنامه قبل از ثبت در دفترخانه
پیش از آنکه طلاق در دفترخانه رسمی طلاق به ثبت برسد، زوجین همچنان می‌توانند با توافق مجدد، مفاد توافقنامه را تغییر دهند. برای این کار لازم نیست دوباره به دادگاه مراجعه کنند، بلکه کافی است در حضور سردفتر طلاق توافق جدیدی را ارائه و امضا کنند. در این صورت، سند قبلی فاقد اعتبار می‌شود و متن جدید مبنای ثبت خواهد بود.
⚖️ تغییر توافقنامه بعد از صدور رأی ولی قبل از ثبت طلاق
اگر رأی دادگاه (گواهی عدم امکان سازش) صادر شده اما هنوز به ثبت نرسیده باشد، باز هم امکان تغییر توافقنامه وجود دارد. این موضوع به‌ویژه زمانی اهمیت دارد که یکی از طرفین از مفاد توافق قبلی پشیمان شود یا شرایط جدیدی به‌وجود آید. باید توجه داشت که در این مرحله، هرگونه توافق جدید باید به تأیید دفترخانه برسد.
❌ تغییر توافقنامه پس از ثبت طلاق
در حالتی که طلاق ثبت و سند طلاق رسمی صادر شده است، تغییر توافقنامه امکان‌پذیر خواهد بود اما فقط در قالب سند جدید توافقی محضری. این سند جدید باید در دفتر اسناد رسمی با رضایت هر دو طرف تنظیم گردد و تنها نسبت به تعهدات آینده قابلیت اجرا خواهد داشت. مفاد گذشته را نمی‌توان به‌صورت یک‌طرفه یا به شکل غیررسمی تغییر داد.
📌 نکته مهم: تأثیر تغییر توافقنامه بر حقوق مالی
باید توجه داشت که تغییر توافق در مواردی مانند مهریه، نفقه یا حضانت پس از ثبت طلاق، اگر به‌صورت رسمی انجام نشود، قابل استناد در دادگاه نیست. همچنین، تغییراتی که برخلاف نظم عمومی یا قوانین آمره باشد، حتی با رضایت طرفین، معتبر نخواهد بود.
اعتبار قانونی توافقنامه طلاق توافقی از منظر حقوقی
توافق‌نامه‌ای که زوجین در جریان طلاق توافقی تنظیم می‌کنند، تنها یک صورتجلسه ساده نیست، بلکه سندی حقوقی با آثار الزام‌آور قانونی است. بر اساس اصول حقوق قراردادها، این توافقنامه از زمان امضای طرفین و تأیید دادگاه، مشمول قواعد عام صحت معاملات می‌شود و الزام‌آور خواهد بود؛ مشروط بر آنکه شرایط قانونی در آن رعایت شده باشد.
⚖️ استناد به مواد قانونی
مطابق ماده ۱۰ قانون مدنی، قراردادهای خصوصی که مخالف صریح قانون نباشند، نافذ هستند. همچنین ماده ۲۱۹ قانون مدنی بیان می‌کند که عقودی که طبق قانون منعقد شده باشند بین متعاملین لازم‌الاجرا است. به همین دلیل، توافقنامه طلاق توافقی نیز در زمره عقود لازم قرار گرفته و تعهدات مندرج در آن قابل پیگیری خواهد بود.
✅ شرایط اعتبار حقوقی توافقنامه
برای آنکه این توافقنامه از نظر حقوقی معتبر شناخته شود، باید شرایط زیر رعایت شده باشد:
-
اهلیت قانونی طرفین (بلوغ، رشد، عقل و اختیار)
-
قصد و رضایت طرفین در انعقاد توافق
-
مشخص و معین بودن موضوع توافق (مثلاً مهریه، نفقه، حضانت)
-
مشروعیت جهت توافق (عدم مغایرت با قانون یا اخلاق حسنه)
❌ مغایرت با قوانین آمره یا نظم عمومی
اگر برخی مفاد توافقنامه برخلاف قوانین آمره باشد، مانند سلب حق حضانت مادر به‌صورت دائم، یا توافق بر اعمال خشونت یا محدودسازی غیرقانونی، آن بند باطل است. ولی سایر بخش‌های توافقنامه همچنان اعتبار خود را حفظ خواهند کرد.
📌 مرجع تأیید کننده اعتبار: دادگاه
اعتبار نهایی توافقنامه، منوط به تأیید دادگاه خانواده است. قاضی دادگاه، پس از بررسی کامل متن توافقنامه، در صورت عدم مغایرت با قانون و مصالح عمومی، آن را مبنای صدور رأی طلاق قرار می‌دهد.
نمونه متن توافقنامه طلاق توافقی
در این بخش، یک نمونه کاربردی از توافقنامه طلاق توافقی ارائه می‌شود که می‌تواند مبنای تنظیم سند نهایی میان زوجین قرار گیرد. البته استفاده از این متن بدون تطبیق با شرایط خاص هر زوج توصیه نمی‌شود و بهتر است همواره با مشورت وکیل تکمیل گردد.
بسمه تعالی
توافقنامه طلاق توافقیاین قرارداد فی‌مابین:
آقای ………………….. فرزند …………………… دارای شماره شناسنامه …………… و شماره ملی …………… و ساکن ………………………………………………
خانم ………………….. فرزند …………………… دارای شماره شناسنامه …………… و شماره ملی …………… و ساکن ………………………………………………
در تاریخ ……………… مطابق با ماده ۱۰ و ۲۱۹ قانون مدنی و بر اساس توافق طرفین جهت طلاق توافقی، تنظیم و به امضای زوجین رسید.
ماده ۱) مهریه
زوجه تعداد ……… سکه تمام بهار آزادی را به عنوان مهریه دارا می‌باشد. در این خصوص، زوجه ………… سکه را در قبال اجرای صیغه طلاق بذل نموده و زوج نیز آن را قبول نمود.
پرداخت باقی‌مانده مهریه به صورت اقساط/نقدی طبق جدول زمان‌بندی زیر صورت خواهد گرفت:
مبلغ ………… ریال در تاریخ ………… به شماره حساب ………… نزد بانک …………ماده ۲) نفقه و اجرت‌المثل
زوجه در خصوص نفقه ایام گذشته، حال و آینده و اجرت‌المثل ایام زندگی زناشویی اعلام می‌نماید که:
✅ ادعایی ندارد.
یا
✅ مبلغ …………… ریال به عنوان نفقه و اجرت‌المثل توسط زوج پرداخت شده است.ماده ۳) جهیزیه
زوجه اظهار می‌دارد که جهیزیه خود را:
✅ مسترد نموده است.
✅ مسترد خواهد نمود.
✅ ادعایی در خصوص جهیزیه ندارد.ماده ۴) حضانت فرزندان و ملاقات
فرزند/فرزندان مشترک به نام‌های ………… و ………… تحت حضانت ………… خواهند بود.
طرف مقابل حق ملاقات هفتگی در روزهای ………… از ساعت ……… تا ……… در محل ………… را خواهد داشت.
نفقه فرزندان مبلغ ………… ریال ماهانه تعیین شده که از طریق شماره کارت ………… واریز می‌گردد. این مبلغ سالیانه ۱۰ درصد افزایش می‌یابد.ماده ۵) مختومه شدن دعاوی
کلیه دعاوی حقوقی و کیفری مطروحه در خصوص یکدیگر، از جمله پرونده‌های شماره ……… شعبه …………، در قبال اجرای صیغه طلاق مختومه شده و طرفین نسبت به آنها هیچ ادعایی نخواهند داشت.ماده ۶) تعهد نهایی
زوجین با امضای این توافقنامه، متعهد به اجرای کلیه مفاد آن بوده و این سند، پس از تأیید دادگاه، مبنای صدور گواهی عدم امکان سازش خواهد بود.امضا و اثرانگشت زوج: ……………………………
امضا و اثرانگشت زوجه: ……………………………
امضا و اثرانگشت شاهد اول: …………………………
امضا و اثرانگشت شاهد دوم: …………………………
سوالات متداول
در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون توافق نامه طلاق را مشاهده می فرمایید که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال مطرح شده است:
❓ می‌خواهم بدانم اگر خودمان با شوهرم صحبت کنیم و به نتیجه برسیم برای طلاق توافقی، آیا چنین چیزی ممکن است؟ اگر به توافق برسیم، چه مراحلی را باید طی کنیم؟ من باید اقدام کنم یا شوهرم؟ ممنون می‌شوم پاسخ دهید.
✅ بله، طلاق توافقی دقیقاً بر همین مبنا انجام می‌شود که طرفین بدون دعوا و با تفاهم جدا شوند. پس از توافق بر مسائل مالی و غیرمالی، شما یا همسرتان (فرقی نمی‌کند کدام‌یک) می‌توانید با مراجعه به دفاتر خدمات قضایی، دادخواست طلاق توافقی را به نام هر دو نفر ثبت کنید. پس از آن روند رسیدگی آغاز می‌شود.
❓ درباره طلاق توافقی در صورتی که دو طرف بر سر پرداخت مهریه به توافق رسیده باشند، چگونه باید این توافق به ثبت برسد تا در صورت پرداخت نشدن مهریه توسط زوج، زوجه بتواند از آن توافقنامه استفاده کند؟
✅ توافق مربوط به مهریه باید به‌صورت کتبی در متن توافقنامه ذکر شود و توسط هر دو طرف امضا گردد. این سند باید یا در دادگاه تأیید شود یا در دفتر اسناد رسمی به ثبت برسد تا جنبه قانونی و قابلیت اجرایی داشته باشد. در صورت ثبت رسمی، زوجه می‌تواند از طریق اجرای ثبت یا دادگاه خانواده برای مطالبه آن اقدام کند.
❓ در طلاق توافقی مهریه به کنار می‌رود و بر سر مقدار مشخصی به توافق می‌رسند یا نه مهریه هم به حساب می‌آید؟ با تشکر.
✅ در طلاق توافقی، سرنوشت مهریه کاملاً به توافق طرفین بستگی دارد. می‌توانند آن را کامل دریافت یا پرداخت کنند، بخشی از آن را ببخشند یا درباره پرداخت در اقساط توافق کنند. هیچ‌گونه الزام قانونی برای بخشیدن مهریه وجود ندارد، اما هرچه توافق شود باید در توافقنامه درج و به‌صورت رسمی ثبت شود.
❓من و شوهرم می‌خواهیم طلاق توافقی بگیریم. ایشان وکیل گرفته‌اند ولی من همراه وکیلشان در امور رسیدگی حاضر می‌شوم. لطفاً یک متن طلاق توافقی یا مواردی که برای زن مهم است و باید قید شود تا بعداً موجب بروز مشکل نشود، راهنمایی بفرمایید. البته با فرض اینکه قرار است قید شود بنده مهریه و نفقه خود را دریافت کرده‌ام.
✅ در متن توافقنامه باید به‌صورت دقیق ذکر شود که شما مهریه و نفقه خود را دریافت کرده‌اید و هیچ ادعایی نسبت به آنها ندارید. همچنین باید درباره جهیزیه، اجرت‌المثل، حضانت فرزندان، نفقه فرزندان و ملاقات آنها نیز به‌وضوح توافق و تصریح گردد. ثبت رسمی این موارد در توافقنامه، از طرح ادعاهای بعدی و اختلافات جلوگیری می‌کند. حتماً قبل از امضا، متن را با مشاوره یک وکیل خانواده بررسی کنید.