مهریه یکی از مهم‌ترین حقوق مالی زن پس از ازدواج است که به‌محض وقوع عقد نکاح، زن مالک آن می‌شود و می‌تواند آن را از همسر خود مطالبه کند. با این حال، در بسیاری از موارد، زوج از پرداخت مهریه خودداری می‌نماید و موضوع به دادگاه خانواده کشیده می‌شود. رأی صادره در خصوص مهریه، چه به نفع زن باشد و چه به ضرر او یا شوهر، ممکن است با اعتراض یکی از طرفین مواجه گردد.
اعتراض به حکم مهریه، فرآیندی حقوقی است که با رعایت شرایط قانونی امکان‌پذیر بوده و بسته به نوع رأی، روش‌های مختلفی نظیر واخواهی، تجدیدنظر، فرجام‌خواهی و اعاده دادرسی برای آن در نظر گرفته شده است. از طرفی، در پرونده‌های مربوط به اعسار یا تقسیط مهریه نیز امکان اعتراض به رأی صادره وجود دارد. در این مقاله، قصد داریم روش‌ها و مراحل اعتراض به حکم مهریه، هزینه‌ها، مدارک لازم، نمونه لوایح اعتراضی و نکات مهم حقوقی در این خصوص را بررسی کنیم.
روش‌های اعتراض به حکم مهریه
اعتراض به حکم مهریه، از جمله حقوق قانونی طرفی است که از رأی دادگاه در خصوص مهریه متضرر شده است؛ چه زن باشد و چه مرد. این اعتراض ممکن است نسبت به رأی بدوی یا حتی رأی قطعی مطرح گردد. قانون آیین دادرسی مدنی برای چنین اعتراض هایی، چهار روش اصلی را پیش‌بینی کرده است که هر یک شرایط و مراحل خاص خود را دارد:
✅الف) واخواهی
واخواهی، مخصوص اعتراض به احکام غیابی است. اگر مرد (یا زن) در جلسات دادگاه حضور نداشته و لایحه دفاعیه نیز ارائه نکرده باشد و ابلاغ وقت رسیدگی نیز به‌صورت واقعی صورت نگرفته باشد، حکمی که علیه او صادر می‌شود، غیابی تلقی می‌گردد. در این حالت، فرد غایب می‌تواند ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی، دادخواست واخواهی را در همان دادگاه صادرکننده رأی ثبت کند.
✅ب) تجدیدنظرخواهی
هر یک از طرفین دعوا، در صورتی که رأی صادره در مرحله بدوی به ضررشان باشد، می‌توانند به آن اعتراض و درخواست تجدیدنظر کنند. این درخواست باید به دادگاه تجدیدنظر استان ارسال شود. طبق ماده ۳۴۸ قانون آیین دادرسی مدنی، دلایلی چون عدم اعتبار مستندات، نبود شرایط شهادت شهود، عدم صلاحیت دادگاه، یا مخالفت رأی با موازین شرعی یا قانونی می‌تواند مبنای تجدیدنظر باشد.
✅ج) فرجام‌خواهی
در برخی موارد خاص، رأی صادر شده از دادگاه بدوی، بدون آنکه مورد تجدیدنظر قرار گیرد، قطعی می‌شود. اگر مبلغ مهریه بیش از ۲۰ میلیون ریال و به‌صورت وجه نقد باشد و رأی از دادگاه بدوی صادر شده باشد، امکان فرجام‌خواهی از آن در دیوان عالی کشور وجود دارد. فرجام‌خواهی، بیشتر از حیث رعایت اصول قانونی و شکلی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
✅د) اعاده دادرسی
چنانچه یکی از شرایط مندرج در ماده ۴۲۶ قانون آیین دادرسی مدنی محقق شود، مانند صدور حکم در موضوعی خارج از خواسته یا ارائه مدارک جعلی، شخص معترض می‌تواند حتی نسبت به رأی قطعی نیز درخواست اعاده دادرسی کند. این روش به‌ویژه در مواردی کاربرد دارد که رأی به اشتباه فاحش یا بدون لحاظ مدارک جدید صادر شده باشد.
نحوه اعتراض به حکم اعسار از پرداخت مهریه
در صورتی که زوج مدعی ناتوانی مالی در پرداخت یکجای مهریه باشد، می‌تواند دادخواست اعسار ارائه دهد. در صورت پذیرش این ادعا از سوی دادگاه، زوجه می‌تواند به رأی صادره اعتراض کند.
📌شیوه اعتراض:
- نوع اعتراض: تجدیدنظرخواهی از رأی دادگاه بدوی مبنی بر پذیرش اعسار.
- مرجع رسیدگی: دادگاه تجدیدنظر استان صادر کننده رأی.
- مهلت قانونی: ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی برای افراد مقیم ایران و ۲ ماه برای افراد خارج از کشور.
📌دلایل قابل استناد زوجه برای اعتراض:
- ارائه اسناد و مدارکی مبنی بر دارایی، درآمد یا توانایی مالی زوج.
- وجود فیش‌های حقوقی، پرینت حساب بانکی، اسناد املاک یا شهادت شهود که خلاف ادعای اعسار را ثابت کند.
چنانچه دادگاه تجدیدنظر دلایل زوجه را موجه بداند، رأی اعسار مرد را نقض کرده و وی را ملزم به پرداخت نقدی یا ارائه تضمین معتبر برای پرداخت مهریه خواهد نمود. توجه داشته باشید که در صورت قبول اعسار در مراحل بعدی می تواند موضوع تعدیل مهریه نیز مطرح شود که می توانید در مطلب اعتراض به رای تعدیل مهریه چه توسط زن و چه مرد نکات مربوط به آن را مطالعه فرمایید.
نحوه اعتراض به حکم تقسیط مهریه
در شرایطی که دادگاه پس از پذیرش اعسار، مهریه را به صورت اقساط تقسیط می‌نماید، هر یک از طرفین (زوج یا زوجه) می‌توانند به این رأی اعتراض کنند.
📌شرایط و نحوه اعتراض:
- نوع اعتراض: تجدیدنظرخواهی از رأی تقسیط.
- مهلت قانونی: ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی.
- مرجع صالح: دادگاه تجدیدنظر استان.
📌اعتراض از سوی زوجه:
اگر زوجه معتقد باشد که مرد توانایی پرداخت اقساط سنگین تر یا پیش‌پرداخت بیشتری دارد، می‌تواند با ارائه مدارک اثبات‌کننده دارایی یا درآمد مرد، تقاضای لغو تقسیط یا افزایش اقساط را مطرح کند.
📌اعتراض از سوی زوج:
در صورتی که مرد اقساط تعیین‌شده را فراتر از توان مالی خود بداند، می‌تواند با ارائه مستنداتی همچون مدارک بیکاری، بیماری، بدهی، مخارج ضروری و… تقاضای کاهش اقساط را بدهد. در این صورت، دادگاه ممکن است دستور تعدیل اقساط را صادر کند.
شما می توانید از ابزار حقوقی ایران لگال برای محاسبه آنلاین مهریه به نرخ روز استفاده نمایید که کاملا رایگان می باشد.
مراحل ثبت اعتراض به حکم مهریه، مدارک و هزینه اعتراض به رأی مهریه
پس از صدور رأی در خصوص مهریه، اعم از پرداخت کامل، اعسار یا تقسیط، شخصی که از حکم دادگاه متضرر شده است (زوج یا زوجه) می‌تواند به رأی صادره اعتراض کند. اعتراض باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به ثبت برسد و مستلزم رعایت مراحل خاصی است. در ادامه به شرح کامل این مراحل، مدارک مورد نیاز و میزان هزینه‌ها پرداخته‌ایم:
☑️1. ثبت‌نام در سامانه ثنا
اولین گام برای هرگونه اقدام قضایی، از جمله اعتراض به رأی مهریه، ایجاد حساب کاربری در سامانه ثنا است. اشخاصی که پیش‌تر در این سامانه ثبت‌نام نکرده‌اند، باید با در دست داشتن کارت ملی و شماره تلفن به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده یا به صورت آنلاین در سامانه ثنا ثبت‌نام نمایند.
☑️۲. تنظیم دادخواست اعتراض
پس از ثبت‌نام در ثنا، معترض باید متن دادخواست اعتراضی خود را براساس نوع اعتراض (واخواهی، تجدیدنظر، فرجام یا اعاده دادرسی) تنظیم کند. این دادخواست باید در قالب فایل Word یا PDF تهیه شده و به فلش یا CD منتقل شود تا در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی بارگذاری گردد.
☑️۳. مراجعه به دفاتر خدمات قضایی و ثبت اعتراض
پس از تهیه دادخواست و جمع‌آوری مدارک لازم، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و اعتراض را ثبت کرد. دفتر خدمات پس از بررسی اولیه، دادخواست را به دادگاه صالح ارجاع می‌دهد. رسید پیگیری نیز به معترض تحویل داده می‌شود.
☑️۴. مدارک لازم برای ثبت اعتراض به رأی مهریه
برای تکمیل فرآیند ثبت اعتراض، همراه داشتن مدارک زیر الزامی است:
- کارت ملی و شناسنامه معترض
- تصویر برابر اصل‌شده رأی مهریه (بدوی یا قطعی)
- سند ازدواج (قباله نکاحیه)
- مستندات مربوط به اعتراض (مثلاً فیش حقوقی، استشهادیه، اسناد مالی و…)
- نام کاربری و رمز عبور سامانه ثنا
☑️۵. هزینه اعتراض به رأی مهریه
هزینه اعتراض بر اساس نوع آن متفاوت است و به صورت درصدی از مبلغ محکوم به محاسبه می‌شود:
- واخواهی و تجدیدنظرخواهی: ۴.۵ درصد مبلغ محکوم‌به
- فرجام‌خواهی و اعاده دادرسی: ۵.۵ درصد مبلغ محکوم‌به
این مبالغ باید در زمان ثبت دادخواست در دفتر خدمات پرداخت شوند و بدون پرداخت، پرونده به جریان نخواهد افتاد. شما می توانید برای محاسبه هزینه های دادرسی از ابزار محاسبه آنلاین هزینه های دادرسی که توسط ایران لگال به صورت رایگان در اختیار عموم قرار داده شده است استفاده نمایید.
☑️۶. مهلت قانونی برای اعتراض به حکم مهریه
- برای افراد مقیم ایران: ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی
- برای افراد مقیم خارج از کشور: ۲ ماه از تاریخ ابلاغ
توجه داشته باشید که اگر مهلت قانونی اعتراض به پایان رسیده باشد، تنها در صورت وجود عذر موجه امکان پذیرش اعتراض خارج از مهلت وجود خواهد داشت و اثبات آن بر عهده معترض است.
نمونه لایحه اعتراض به حکم مهریه
در ادامه، نمونه لایحه اعتراض به رأی مهریه در انواع مختلف شامل اعتراض به حکم قطعی، اعتراض به اعسار، اعتراض به تقسیط، و اعتراض به مبلغ مهریه ارائه شده است. هر لایحه با ساختاری رسمی و کاربردی تهیه شده تا قابل استفاده در دفاتر خدمات قضایی باشد:
🔹 نمونه لایحه اعتراض به رأی قطعی مهریه توسط زوج:
ریاست محترم دادگاه محترم تجدیدنظر استان …
با سلام
اینجانب …، زوجه آقای …، در خصوص پرونده کلاسه … مربوط به دعوای مهریه و دادنامه شماره … صادره از شعبه … که طی آن، اعسار زوج از پرداخت مهریه پذیرفته و حکم تقسیط صادر شده است، به رأی صادره معترض می‌باشم.با توجه به اسناد و مدارک پیوست، توان مالی زوج بیشتر از آن چیزی است که در دادگاه بدوی اعلام شده است. دارایی‌های وی از جمله … در اختیار دادگاه قرار نگرفته و بررسی دقیق‌تر ضروری است.
لذا تقاضای نقض رأی و رد اعسار ایشان و صدور حکم پرداخت نقدی یا تقسیط منصفانه را دارم.
با احترام
امضا – تاریخ
🔹 نمونه لایحه اعتراض به رأی اعسار از پرداخت مهریه توسط زوجه:
ریاست محترم دادگاه محترم تجدیدنظر استان …
با سلام
اینجانب …، زوجه آقای …، در خصوص پرونده کلاسه … مربوط به دعوای مهریه و دادنامه شماره … صادره از شعبه … که طی آن، اعسار زوج از پرداخت مهریه پذیرفته و حکم تقسیط صادر شده است، به رأی صادره معترض می‌باشم.با توجه به اسناد و مدارک پیوست، توان مالی زوج بیشتر از آن چیزی است که در دادگاه بدوی اعلام شده است. دارایی‌های وی از جمله … در اختیار دادگاه قرار نگرفته و بررسی دقیق‌تر ضروری است.
لذا تقاضای نقض رأی و رد اعسار ایشان و صدور حکم پرداخت نقدی یا تقسیط منصفانه را دارم.
با احترام
امضا – تاریخ
🔹 نمونه لایحه اعتراض به حکم تقسیط مهریه توسط زوجه
ریاست محترم شعبه محترم دادگاه تجدیدنظر استان …
با سلام
در خصوص دادنامه شماره … صادره از شعبه … دادگاه خانواده که طی آن مهریه اینجانب به صورت اقساط ماهانه … تعیین شده است، به استحضار می‌رساند زوج توان پرداخت بیشتری دارد و عمداً میزان درآمد و دارایی خود را کمتر از واقع اعلام نموده است.ضمن ارائه مستندات مالی و صورتحساب‌های بانکی ایشان، خواهشمند است نسبت به نقض رأی بدوی و صدور رأی عادلانه با پیش‌قسط بالاتر یا پرداخت کامل مهریه اقدام گردد.
با تشکر
امضا – تاریخ
سوالات متداول
در این قسمت سوالات متداول پیرامون اعتراض به رای مهریه را مشاهده می فرمایید که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال در قالب مشاوره حقوقی آنلاین مطرح شده است:
❓ برای مهریه درخواست داده‌ام و قاضی رأی تأمین خواسته به نفع من صادر کرده است. ابلاغیه‌ای که برای همسرم رفته چه محتوایی دارد و من چه اقدامی باید انجام دهم؟
✅ در ابلاغیه، موضوع تأمین خواسته و توقیف اموال به همسر شما اعلام می‌شود. شما باید به‌صورت حضوری از شعبه مربوطه پیگیری کرده و در صورت شناسایی اموال همسر، درخواست توقیف آن‌ها را ثبت کنید. این اقدام مانع از انتقال یا پنهان‌کردن اموال قبل از وصول مهریه می‌شود.
❓ حکم قطعی مهریه از ۳۰ دی ۱۴۰۲ آمده و قسط اول ۳۰ مهر است. اگر همسرم پرداخت نکند، چه کار باید بکنم؟
✅ در صورت عدم پرداخت اقساط، می‌توانید با مراجعه به اجرای احکام خانواده، درخواست صدور دستور جلب همسر را ثبت کرده یا توقیف اموال وی را بخواهید. برای این کار باید مدارک مربوط به حکم قطعی و عدم پرداخت را ارائه دهید.
❓ اگر همسرم بخواهد مهریه را به اجرا بگذارد، به چه مبلغی نگاه می‌کنند؟ به حکم یا خالص دریافتی من؟
✅ ملاک اصلی در اجرای حکم مهریه، مبلغ تعیین‌شده در رأی دادگاه است؛ اما در مواردی مثل اعسار و تقسیط، توان مالی و خالص دریافتی شما مورد بررسی قرار می‌گیرد تا قاضی بر اساس آن میزان اقساط را مشخص کند.
❓ اگر رأی دادگاه تجدیدنظر برای تعدیل اقساط مهریه قطعی باشد و ناعادلانه صادر شده باشد، آیا امکان اعتراض وجود دارد؟ مثلاً از طریق واخواهی، فرجام‌خواهی یا دیوان؟
✅ در صورتی که رأی دادگاه تجدیدنظر به‌صورت قطعی صادر شده باشد، امکان واخواهی یا فرجام‌خواهی وجود ندارد. تنها در شرایط خاص، مثلاً وجود دلایل جدید یا تخلف مؤثر در دادرسی، می‌توان از طریق اعاده دادرسی اقدام کرد. همچنین بعد از مدتی می‌توانید درخواست تعدیل مجدد اقساط بدهید.
❓ درگیر پرونده مهریه هستم. بعد از قطعی‌شدن حکم، همسرم درخواست اعسار داد و دادگاه رأی به پرداخت یک سکه در هر ۱۳ ماه داده است. آیا می‌توانم اعتراض بدهم؟ این مقدار اقساط عرف است؟
✅ بله، اگر دلایلی دارید که نشان دهد همسر شما توان مالی بیشتری دارد، می‌توانید به رأی تقسیط اعتراض کنید. ارائه مدارکی مانند گردش حساب، فیش حقوقی یا مالکیت اموال برای اثبات توانایی مالی طرف مقابل اهمیت دارد. در خصوص عرف بودن، اقساط مهریه کاملا وابسته به شرایط مالی زوج است و هیچ رقم مشخصی عرفی محسوب نمی‌شود.