آثار توقیف یا بازداشت کارگر در قانون کار
بازداشت یا توقیف کارگران در محیط‌های کاری، یکی از مسائلی است که می‌تواند تأثیرات جدی بر زندگی شغلی و معیشتی آن‌ها داشته باشد. این موضوع از یک سو ممکن است ناشی از شکایت کارفرما باشد و از سوی دیگر، به دلایل خارج از محیط کار رخ دهد. قانون کار ایران با در نظر گرفتن این موضوع، مقرراتی را جهت حمایت از کارگران در این شرایط وضع کرده است. در این مقاله به بررسی آثار حقوقی و اجتماعی توقیف یا بازداشت کارگر می‌پردازیم و سعی داریم زوایای مختلف آن را تحلیل کنیم.
همچنین در بخش سوالات متداول، نمونه هایی از پروندها و موارد پیش آمده در این زمینه آورده شده است که توسط وکلای ما در ایران لگال بررسی شده است.
توقیف یا بازداشت کارگر به دلیل خارجی
یکی از مهم‌ترین مواردی که در قانون کار ایران به آن پرداخته شده، توقیف یا بازداشت کارگر به دلایلی خارج از کنترل وی است. ماده ۱۷ قانون کار به این موضوع اشاره دارد و بیان می‌کند:
“قرارداد کارگری که توقیف می‌گردد و توقیف وی منتهی به حکم محکومیت نمی‌شود، در مدت توقیف به حالت تعلیق در می‌آید و کارگر پس از رفع توقیف، به کار خود باز می‌گردد.”
در چنین حالتی، چون توقیف کارگر به دلیل عوامل خارجی بوده و کارفرما در ایجاد آن نقشی نداشته است، وی مسئولیتی در قبال پرداخت حقوق کارگر در این مدت ندارد. اما کارگر همچنان می‌تواند برای جبران خسارت به شخص، مقام یا نهادی که عامل توقیف وی بوده، مراجعه کند و از طریق مراجع قانونی برای دریافت غرامت اقدام نماید. همچنین، مدت توقیف کارگر به‌عنوان سابقه کار وی محسوب خواهد شد و مانعی برای بازگشت او به محل کار وجود ندارد.
توقیف یا بازداشت کارگر به دلیل شکایت کارفرما
یکی از چالش‌های بزرگ در روابط کارگری، توقیف یا بازداشت کارگر به دلیل شکایت کارفرما است. در برخی موارد، کارفرما به علت اختلافات کاری، جرایم مالی، تخلفات اداری یا ایجاد اختلال در محیط کار، از کارگر شکایت کیفری می‌کند که ممکن است منجر به بازداشت او شود. قانون کار ایران در ماده ۱۸، به این موضوع پرداخته و تصریح می‌کند:
“چنانچه توقیف کارگر به سبب شکایت کارفرما باشد و این توقیف در مراجع حل اختلاف منتهی به حکم محکومیت نگردد، مدت آن جزو سابقه خدمت کارگر محسوب می‌شود و کارفرما مکلف است علاوه بر جبران ضرر و زیان وارده که مطابق حکم دادگاه به کارگر می‌پردازد، مزد و مزایای وی را نیز پرداخت نماید.”
با این وجود، چون کارگر در طول مدت بازداشت از انجام کار بازمانده است، در حالت عادی حقوقی دریافت نمی‌کند. اما اگر در نهایت بی‌گناهی وی ثابت شود و حکم محکومیت علیه او صادر نشود، کارفرما موظف خواهد بود علاوه بر پرداخت حقوق و مزایا، ضرر و زیان وارده را نیز جبران کند. از سوی دیگر، اگر کارگر محکوم شود، وی باید وجوهی را که قبلاً به‌عنوان کمک هزینه دریافت کرده است، بازگرداند.
حمایت قانونی از خانواده کارگر در دوره توقیف
یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها در چنین شرایطی، تأمین هزینه‌های خانواده کارگر است. قانون کار در تبصره ماده ۱۸ مقرر کرده است:
“کارفرما مکلف است تا زمانی که تکلیف کارگر از طرف مراجع مذکور مشخص نشده باشد، برای رفع احتیاجات خانواده وی، حداقل پنجاه درصد از حقوق ماهیانه او را به طور علی‌الحساب به خانواده‌اش پرداخت نماید.”
این اقدام برای جلوگیری از مشکلات مالی خانوار کارگران و تضمین حداقل معیشت آن‌ها در دوران توقیف در نظر گرفته شده است. در صورت تبرئه کارگر، این مبلغ به‌عنوان بخشی از حقوق وی محسوب می‌شود و در صورت محکومیت، وی ملزم به بازپرداخت آن خواهد بود.
تحلیل حقوقی و اجتماعی توقیف کارگر
توقیف یا بازداشت کارگران می‌تواند تأثیرات متعددی بر امنیت شغلی و اقتصادی آن‌ها داشته باشد. برخی از چالش‌های اصلی در این زمینه شامل موارد زیر هستند:
- تأثیر بر روابط کاری: حتی اگر کارگر بی‌گناه شناخته شود و به محل کار خود بازگردد، ممکن است روابط کاری او با همکاران و کارفرما دچار تغییر شود. در برخی موارد، فضای کاری برای بازگشت او مناسب نیست و این می‌تواند فشارهای روحی و روانی بر کارگر وارد کند.
- عدم تمایل کارفرما به بازگرداندن کارگر: برخی کارفرمایان پس از آزادی کارگر، تمایل به ادامه همکاری با او ندارند. این امر می‌تواند به بروز مشکلات حقوقی و اختلافات بیشتر بین کارگر و کارفرما منجر شود.
- مشکلات اقتصادی خانواده کارگر: هرگونه وقفه در پرداخت حقوق می‌تواند وضعیت مالی خانواده کارگر را تحت تأثیر قرار دهد. اگرچه قانون برخی حمایت‌ها را برای کارگران بازداشت‌شده در نظر گرفته است، اما در عمل، مشکلات اقتصادی ناشی از توقیف همچنان برای بسیاری از خانواده‌ها وجود دارد.
- عدم دسترسی به مزایای بیمه و تأمین اجتماعی: در دوره توقیف، وضعیت بیمه و مزایای اجتماعی کارگران دچار وقفه می‌شود که می‌تواند مشکلاتی برای آینده کاری آن‌ها ایجاد کند.
سوالات متداول
در این بخش می توانید سوالات متداول و مواردی که مربوط به بازداشت کارگر و یا موارد مربوط به حقوق کارگر و یا عدم پرداخت توسط کارفرما و یا توقیف حقوق وی بوده است را مشاهده فرمایید:
آیا کارگر برای طلب خود می‌تواند خودروی خانم پیمانکار را توقیف کند؟
خیر، کارگر نمی‌تواند برای مطالبه طلب خود، خودروهای متعلق به اشخاص دیگر مانند خانم پیمانکار را توقیف کند. توقیف اموال نیازمند حکم قضایی است و باید از دارایی‌های متعلق به مدیون اصلی صورت گیرد.
اگر کارفرما پول کارگر را پرداخت نکند، آیا می‌توان اموال کارخانه یا اموال شخصی کارفرما مثل ماشین و ملک را توقیف کرد؟
بله، اگر کارفرما از پرداخت دستمزد کارگر خودداری کند، کارگر می‌تواند از طریق قانونی درخواست توقیف اموال کارفرما، شامل اموال کارخانه یا اموال شخصی مانند ماشین و ملک، را بدهد. این امر نیازمند حکم دادگاه است.
بیمه کارگر ساختمانی به دلیل عدم حضور بیمه‌شده در محل کار توسط بازرس بیمه قطع شده است. با اینکه بیمه‌شده مشغول کار بوده است، چه کاری باید انجام داد؟
در صورتی که بیمه شما به اشتباه قطع شده است، می‌توانید با ارائه مستندات و مدارک لازم به سازمان بیمه‌گر اعتراض کنید و درخواست بررسی مجدد پرونده بیمه‌ای خود را ارائه دهید.
اگر فرد کارمند باشد و مهریه قسط‌بندی شود، آیا خودرو زوج مانند پراید نیز توقیف می‌شود؟
بله، در صورتی که مهریه قسط‌بندی شده و زوج توان پرداخت آن را نداشته باشد، ممکن است خودرو وی نیز به عنوان بخشی از اموال وی برای پرداخت مهریه توقیف شود.
آیا شوهرم که مشمول حقوق قانون کار است و کارمند رسمی دولت نیست، می‌تواند کسر یک‌چهارم حقوق بابت مهریه شامل من شود؟ بله، حتی اگر شوهر شما کارمند رسمی دولت نباشد ولی مشمول قانون کار باشد، می‌توان از حقوق او کسر کرد تا مهریه پرداخت شود.
من شغلم نصب پایه‌های گلخانه است و چند کارگر افغانی برای یک روز کار گرفتم. ماشینم توسط کلانتری توقیف شده است. نامه آزادی را هم گرفته‌ام اما اطلاعات می‌گوید باید ماشینم ۶ ماه توقیف شود. چه باید بکنم؟
اگر ثابت شود که کارگران افغانی را فقط برای یک روز و به منظور کار قانونی استخدام کرده‌اید، این امر می‌تواند به رفع مسئولیت شما و آزادسازی سریع‌تر خودرویتان کمک کند. پیشنهاد می‌شود با ارائه مدارک و مستندات به مراجع مربوطه، وضعیت خود را توضیح دهید.
شما می توانید سوالات حقوقی خود در مورد بازداشت کارگر و دیگر موارد مربوطه را با وکلای ما در ایران لگال مطرح نموده و مشاوره مناسب دریافت نمایید.